Trudności w pooperacyjnym leczeniu przeciwbólowym u pacjentów geriatrycznych
Kompleksowa analiza wyzwań klinicznych
lek. Albert Jeznach1,2
lek. Marcin Lewicki3
lek. dent. Danuta Szafran-Łukasiewicz4
- Ocena nasilenia bólu i podstawowe zasady farmakoterapii bólu u osób starszych
- Przegląd metod leczenia bólu pooperacyjnego u pacjentów geriatrycznych
- Koncepcja analgezji multimodalnej w pooperacyjnym leczeniu przeciwbólowym w populacji pacjentów geriatrycznych
Charakterystyka bólu pooperacyjnego u pacjentów geriatrycznych
Ból pooperacyjny u osób starszych stanowi istotny problem kliniczny wpływający zarówno na wczesne, jak i odległe wyniki leczenia. Pacjenci geriatryczni są szczególnie narażeni na nieadekwatne leczenie bólu, co wynika nie tylko z rozpowszechnionych błędnych przekonań dotyczących percepcji bólu w tej grupie wiekowej, lecz także z obaw związanych z bezpieczeństwem farmakoterapii1.
Badania wskazują, że próg bólu może się zwiększać wraz z wiekiem, jednak tolerancja na bodźce bólowe często się zmniejsza. U starszych pacjentów obserwuje się również zmiany w funkcjonowaniu zstępujących dróg kontroli bólu, co może prowadzić do silniejszego doświadczania bólu przewlekłego2. Występowanie wielochorobowości, która jest typowa dla populacji geriatrycznej, dodatkowo komplikuje ocenę obrazu klinicznego i utrudnia skuteczne leczenie bólu pooperacyjnego.
Pacjenci geriatryczni często mają trudności z komunikowaniem swojego bólu, zwłaszcza w przypadku współistniejących zaburzeń poznawczych lub sensorycznych. Wykazano, że osoby starsze rzadziej zgłaszają dolegliwości bólowe mimo ich obiektywnego występowania, co może wynikać z obawy przed etykietowaniem jako tzw. trudny pacjent lub z przekonania, że ból jest nieuchronnym elementem starzenia się i procesu leczenia3.
Szczególnie istotnym aspektem jest wpływ nieleczonego bólu pooperacyjnego na występowanie powikłań. U pacjentów geriatrycznych nawet stosunkowo krótkotrwały, ostry ból pooperacyjny może prowadzić do istotnych konsekwencji, takich jak: zaburzenia psychomotoryczne, obniżenie sprawności funkcjonalnej oraz wydłużenie okresu rekonwalescencji. Wykazano również, że nieadekwatne leczenie ostrego bólu zwiększa ryzyko jego chronifikacji, co może prowadzić do trwałego pogorszenia jakości życia4.
Fizjologiczne zmiany związane z wiekiem wpływające na leczenie przeciwbólowe
Proces starzenia wiąże się z istotnymi zmianami fizjologicznymi mającymi wpływ na farmakodynamikę i farmakokinetykę leków przeciwbólowych. Zmniejszenie całkowitej zawartości wody w organizmie oraz zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej modyfikują objętość dystrybucji wielu leków. Leki hydrofilne osiągają wyższe stężenia w osoczu, podczas gdy lipofilne charakteryzują się wydłużonym czasem półtrwania eliminacji i kumulacją w tkance tłuszczowej5.
