Od chirurga do dermatologów

Co dermatolog powinien wiedzieć o naczyniakach. Klasyfikacja jako podstawa do postawienia właściwego rozpoznania

Lek. Dariusz Wyrzykowski
Dr n. med. Barbara Chrzanowska

Prof. dr hab. med. Piotr Czauderna

Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

Adres do korespondencji: Lek. Dariusz Wyrzykowski, Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Nowe Ogrody 1-6, 80-803 Gdańsk, e-mail: dwyrzyk@gumed.edu.pl

Wrodzone anomalie naczyniowe, zwane powszechnie naczyniakami, stanowią grupę najczęściej spotykanych wad wrodzonych i dotyczą w dominującej większości skóry i tkanek miękkich, występują zarówno u dzieci, jak i dorosłych. 60-75 proc. z nich jest zlokalizowanych na głowie oraz szyi i dzieli się na zmiany jedno- i wielomiejscowe, zlokalizowane (punktowe) i segmentarne, powierzchowne i głębokie.[1] Jest to grupa zmian skórnych o wyjątkowo zróżnicowanym pochodzeniu, morfologii i zachowaniu biologicznym. Ta różnorodność powoduje łatwość błędnej interpretacji i pomylenia zmian w procesie stawiania rozpoznania, a w konsekwencji ryzyko niewłaściwego postępowania, a nawet wdrożenia niewłaściwego leczenia. Prawdą jest, że w większości stanowią one wyłącznie dyskretne, przemijające defekty estetyczne, ale niektóre zmiany powodują istotne, trwałe zaburzenia funkcji, opóźniając rozwój, a nawet mogą stanowić zagrożenie życia. Z tego powodu kluczowe jest postawienie właściwego rozpoznania, które pozwala na wydzielenie zmian wyłącznie do obserwacji i wczesną kwalifikację do leczenia zmian tego wymagających.

Tło historyczne

Anomalie naczyniowe powłok towarzyszą ludzkości od zarania dziejów, budząc niepokój i lęk, ale też zainteresowanie i wolę wyjaśnienia oraz zrozumienia przyczyny ich powstawania. Ponieważ większość wrodzonych anomalii naczyniowych powłok jest widoczna w momencie narodzin, od dawna nazywano je znamionami wrodzonymi (birthmark). Już w starożytności wszelkie próby wyjaśnienia przyczyny powstawania takich znamion skupiały się na roli matki, co spowodowało ukształtowanie się koncepcji tzw. wrażeń matczynych (maternal impressions), według której wszelkie zmiany zauważone u noworodka wiązano przyczynowo bezpośrednio z matką, traktując je jako skutek jej niepohamowanych pragnień lub niewłaściwych zachowań i kontaktów w trakcie ciąży. Wierzono w możliwość wpływu przeżyć emocjonalnych ciężarnej na kształtowanie się morfologii płodu; np. apetyt na truskawki miał skutkować pojawieniem się u dziecka naczyniaka. Fakt ten znalazł odbicie w większości języków europejskich, np. w łacinie nazywano je naevus maternus, w niemieckim – mutermal (znak matki), we francuskim – envie (pragnienie), a we włoskim – voglia di fragola (pragnienie truskawek). Od czasów antycznych (Pliniusz, Galen) przez kolejne wieki aż do okresu oświecenia ten koncept przewijał się zarówno w literaturze (Szekspir), jak i publikacjach o charakterze naukowym (Kartezjusz, Pare), znajdując trwałe miejsce w powszechnym postrzeganiu rzeczywistości. Wierzono, że zwłaszcza silne wrażenia, jak strach, przerażenie, mogą ujawnić się pod postacią znamienia skórnego u dziecka. Częste występowanie zmian skórnych na twarzy i skórze owłosionej głowy przypisywano temu, że ciężarne kobiety w chwili emocji dotykały rękoma tych okolic ciała, co miało powodować „naznaczenie” płodu. Przekonanie to było tak powszechne, że dotyczyło nie tylko pospólstwa, ale nawet osób o wysokiej pozycji w ówczesnym świecie nauki czy medycyny. Daniel Turner (1667-1740), nazywany ojcem angielskiej dermatologii, w swojej pracy pt. „De Morbis Cutaneis: A Treatise of Disease Incident to the Skin” opublikowanej w 1714 roku również w pełni podzielał ten pogląd.[2]

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Klasyfikacja

Częstość występowania, dostępność obserwacji, ale również ogromne bogactwo rozmiarów, lokalizacji, kształtów, kolorów, faktury powierzchni itp. spowodowały, że nazewnictwo wrodzonych anomalii naczyniowych [...]

Postawienie rozpoznania

Wrodzone anomalie naczyniowe jako najczęściej występujący rodzaj patologii dotyczącej powłok stanowią codzienne wyzwanie dla wielu specjalistów, a w szczególności dermatologów. Znajomość [...]

Podsumowanie

Wrodzone anomalie stanowią najczęściej występujący rodzaj patologicznych zmian skóry i tkanek miękkich, a jednocześnie są jedną z najmniej poznanych form patologii. [...]
Do góry