dr n. med. Dorota Purzycka-Bohdan

dr hab. n. med. Aneta Szczerkowska-Dobosz

lek. Patrycja Rogowska

Łupież różowy Giberta jest łagodną chorobą skóry, która cechuje się występowaniem medalionowatych, rumieniowo-złuszczających wykwitów w obrębie tułowia i dosiebnych części kończyn. Zmianom skórnym niekiedy towarzyszy świąd. Przyczyna choroby pozostaje nieznana, choć wiele badań wskazuje na możliwy wpływ czynników infekcyjnych na rozwój łupieżu różowego Giberta. Dermatoza trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, a stan ogólny chorego nie budzi zastrzeżeń. Ze względu na samoistne ustępowanie wykwitów, istotne jest prawidłowe rozpoznanie choroby na wczesnym etapie w celu uniknięcia zbędnej diagnostyki i terapii.

Łupież różowy (pityriasis rosea) jest łagodnym, samoograniczającym się schorzeniem skóry należącym do grupy chorób rumieniowo-złuszczających¹. Dermatoza ta została po raz pierwszy rozpoznana w 1798 r. przez Roberta Willana, natomiast po raz pierwszy opisana w 1860 r. przez francuskiego dermatologa Camille Melchiora Giberta, stąd nazywana jest łupieżem różowym Giberta¹.

Epidemiologia

Choroba stwierdzana jest u około 0,5-2% populacji, z podobną częstością u obu płci². Zazwyczaj pojawia się między 10 a 35 r.ż., choć może wystąpić zarówno u dzieci, jak i u osób starszych^2-4. Łupież różowy ma skłonność do występowania sezonowego, zwykle w okresie jesiennym i zimowym⁵. Częstsze zachorowania obserwuje się wśród osób z bliskiego kontaktu chorego, np. współdomowników³.

Etiologia

Dotychczas nie określono jednoznacznie przyczyny choroby, jednak wiele badań i obserwacji klinicznych wskazuje na rolę czynników infekcyjnych^5,6:

• częste współwystępowanie zmian z wirusową infekcją górnych dróg oddechowych
• wzrost zachorowalności wśród osób z kontaktu chorego
• sezonowy wzrost zachorowań
• samoistne ustępowanie zmian
• niski odsetek nawrotów.

Prawdopodobnym czynnikiem etiologicznym jest reaktywacja infekcji ludzkim wirusem herpes typu 6 (HHV-6) lub typu 7 (HHV-7), a także innymi wirusami z rodziny herpes (wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus Epsteina-Barr)^7,8.Ponadto sugerowano związek choroby z zakażeniem cytomegalowirusem, parwowirusem B19, pikornawirusem, wirusem grypy, wirusem gorączki denga, mycoplasmą, chlamydią czy legionellą⁵. Opisano przypadki wystąpienia łupieżu różowego Giberta po szczepieniu przeciwko pneumokokom, grypie (H1N1), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy czy ospie⁹. Udokumentowano również możliwy związek rozwoju choroby z przyjęciem leków takich jak sole złota, barbiturany, kaptopryl, ketotifen, klonidyna, metronidazol, bizmut lub niesteroidowe leki przeciwzapalne^2,10,11. Opublikowane ostatnio badanie Wang i wsp. wskazuje na istotną rolę układu immunologicznego w patogenezie choroby, a w szczególności dominującą funkcję limfocytów T w rozwoju zmian skórnych¹².

Obraz kliniczny

Wykwitem pierwotnym jest okrągła lub owalna, różowa bądź czerwona plama z powierzchownym złuszczaniem zwłaszcza na obwodzie^1,4. Początkowo pojawia się blaszka zwiastunowa, tzw. blaszka macierzysta (herald patch), która jest większa (kilkucentymetrowa), charakteryzuje się silniejszym złuszczaniem i obserwowana jest niemal w 90% przypadków². Blaszka macierzysta często jest niezauważana przez chorego lub błędnie leczona jako infekcja grzybicza. Po kilku lub kilkunastu dniach dochodzi do wysiewu licznych rozsianych, symetrycznych, drobnych wykwitów zlokalizowanych głównie na tułowiu i proksymalnych częściach kończyn (rycina 1). Układ zmian na plecach przypomina wzór drzewka bożonarodzeniowego, gdyż oś wykwitów przebiega wzdłuż linii rozszczepów skórnych – linii Langera^3,4. W górnej części klatki piersiowej zmiany przybierają układ litery V². Stan ogólny chorego na ogół jest dobry. Według doniesień z literatury objawy prodromalne pod postacią bólu gardła, osłabienia, utraty apetytu oraz nieznacznie podwyższonej temperatury ciała mogą dotyczyć nawet 69% pacjentów z łupieżem różowym Giberta^1,13. W obrazie klinicznym choroby może występować świąd skóry. Zwykle ma on charakter łagodny, rzadziej odczuwany jest w stopniu umiarkowanym lub nasilonym.

Rycina 1. Wykwity skórne w przebiegu łupieżu różowego Giberta

Rycina 2. Podobieństwo kliniczne łupieżu różowego Giberta (A) oraz osutki kiłowej (B)

Rycina 3. Podobieństwo kliniczne blaszki macierzystej w przebiegu łupieżu różowego Giberta (A) oraz ogniska grzybicy skóry gładkiej (B)

Dermatoza ma charakter samoograniczający się, ustępuje po około 4-6 tygodniach, nie pozostawiając śladów, choć może utrzymywać się nawet przez 3-4 miesiące z pozostawieniem przebarwień lub odbarwień. Przebycie łupieżu różowego Giberta powoduje zwykle trwałą odporność, co może sugerować uodpornienie organizmu na nieznany czynnik infekcyjny. Jednak zdarzają się nawroty choroby obserwowane u 2,8-3,7% pacjentów^7,14. Według najnowszego doniesienia z 2019 r. ponowne wystąpienie choroby w ciągu 4 lat od diagnozy może dotyczyć nawet 25,9% chorych¹³.

Łupież różowy niekiedy przybiera postać atypową – bez występowania blaszki macierzystej, bez złuszczania w obrębie zmian oraz z nietypową lokalizacją. Zmiany w obrębie śluzówki jamy ustnej stwierdza się u około 16% pacjentów – pod postacią niewielkich nadżerek, rumieniowych plam lub grudek¹³. W większości przypadków są one bezobjawowe, dlatego rzadko zgłaszane przez chorych i diagnozowane. W przypadku wystąpienia łupieżu różowego Giberta u dzieci, wykwity wyglądają podobnie jak u dorosłych, lecz towarzyszący świąd skóry jest znacznie częściej stwierdzany w tej grupie pacjentów². Gdy zmiany lokalizują się w miejscach nietypowych, takich jak pachy, pachwiny, twarz, szyja lub okolice akralne, dermatozę określa się mianem łupieżu różowego odwróconego (inversus pityriasis rosea)¹⁵.