Narząd paznokciowy (AP – aparat paznokciowy; HNU – human nail unit) to złożona, wieloelementowa struktura o niepowtarzalnej budowie i wielorakiej funkcji, która wzrasta i regeneruje się nieprzerwanie przez całe życie. W jej skład wchodzi nie tylko płytka paznokciowa, lecz także otaczające ją tkanki miękkie wraz z zaopatrującą je siecią naczyń krwionośnych i nerwów. W tabeli 1 przedstawiono najważniejsze funkcje pełnione przez AP^1-3.

Obrąbek paznokcia (hyponychium) i wysunięty ponad nim wolny brzeg płytki paznokciowej, tworząc naturalną szczelinę, są rezerwuarem dla licznych patogenów, m.in. bakterii Staphylococcus epidermidis, grzybów z rodziny drożdżakowatych i świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei). Końcowe miejsce przylegania płytki paznokciowej do łożyska paznokcia (onychodermal band) stanowi w warunkach fizjologii pierwszą barierę zabezpieczającą ustrój przed wnikaniem patogenów.

Jej znaczenie podkreślają wyjątkowo trudne terapeutycznie patologie AP, gdy zostanie naruszona przez uraz (nierzadko efekt automanipulacji) lub chorobę^2-4.

Uprzywilejowanie immunologiczne

Niezwykle ciekawym zagadnieniem, budzącym coraz większe zainteresowanie wśród badaczy zajmujących się tym przydatkiem skóry, jest immunologia AP. Najnowsze doniesienia wskazują na znaczące podobieństwo AP i mieszka włosowego, zarówno pod względem biologicznym, jak i w odniesieniu do otaczającego je środowiska immunologicznego. Obydwie struktury znajdują się na obszarze określanym jako uprzywilejowany immunologicznie (IP – immune privilege).

Pojęcie IP zostało początkowo zaobserwowane i opisane w odniesieniu do centralnego układu nerwowego, gonad, niektórych gruczołów wydzielania wewnętrznego lub struktur zlokalizowanych w obrębie narządu wzroku. Zauważono, że przeszczepione w te okolice tkanki wykazują przedłużone przeżycie i brak efektu odrzucania, co tłumaczono osłabioną zdolnością do aktywacji odpowiedzi komórkowej. Według badaczy świadczy to o ewolucyjnym przystosowaniu do ochrony życiowo ważnych (istotnych dla przetrwania gatunku) narządów ustroju przed uszkodzeniem wskutek nasilonej reakcji zapalnej w przebiegu odpowiedzi na choroby autoimmunologiczne lub docierające tam patogeny.