Artykuł stanowi omówienie i komentarz do opublikowanego w kwietniu 2018 r. stanowiska Endocrine Society dotyczącego hirsutyzmu u kobiet w okresie przedmenopauzalnym¹. Omawiane wytyczne powstały we współpracy z Androgen Excess and Polycystic Ovary Syndrome Society oraz European Society of Endocrinology. Ich celem było uaktualnienie zaleceń Endocrine Society z 2008 r. W wytycznych posłużono się powszechnie stosowanym w medycynie opartej na dowodach systemem „grading”, który uwzględnia siłę rekomendacji i jakość dowodów. Wzięto także pod uwagę liczne publikacje naukowe. Autorzy wytycznych podkreślają jednak, że nie mają one na celu narzucania sposobu leczenia konkretnej pacjentki. Decyzje terapeutyczne muszą być oparte o niezależną ocenę lekarską stanu zdrowia i indywidualne uwarunkowania pacjentki.

Definicje

W wytycznych zdefiniowano następujące pojęcia:

• Hirsutyzm – jest to występowanie u kobiety nadmiernego owłosienia (włosy końcowe/włosy ostateczne) w okolicach ciała zależnych od androgenów i typowych dla mężczyzn.
• Zmodyfikowana skala Ferrimana-Gallweya (FG; ryc. 1) – złoty standard w ocenie hirsutyzmu. Pod uwagę bierze się 9 najbardziej wrażliwych na działanie androgenów okolic ciała. Każdej z nich przypisuje się wartość punktową od 0 (brak owłosienia) do 4 (owłosienie typu męskiego), a następnie sumuje się punkty. Hirsutyzm rozpoznaje się, gdy w skali FG liczba punktów wynosi ≥8 (u osób rasy kaukaskiej). Dla kobiet innych ras obowiązują inne wartości punktowe przyjęte dla zdefiniowania hirsutyzmu.
• Owłosienie występujące lokalnie – niepożądane owłosienie przy jednocześnie niskiej punktacji w skali FG.
• Hirsutyzm istotny dla pacjentki – obecność owłosienia o jakimkolwiek nasileniu, które powoduje istotny dyskomfort u kobiety i skłania ją do poszukiwania leczenia.
• Hiperandrogenizm – na potrzeby omawianych wytycznych jest definiowany jako obecność cech klinicznych, które wynikają ze zwiększonej produkcji androgenów lub ich nasilonego działania.
• Hirsutyzm idiopatyczny – oznacza hirsutyzm bez hiperandrogenemii (zwiększonego stężenia androgenów we krwi) lub objawów świadczących o chorobie przebiegającej z hiperandrogenizmem.

Etiologia hirsutyzmu

W większości (>80%) przypadków kobiet z hirsutyzmem stwierdza się nadmiar androgenów, a u 70-80% rozpoznaje się zespół policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome). PCOS jest często powiązany ze współwystępującym zespołem metabolicz...