prof. dr hab. n. med. Joanna Maj

Szanowni Państwo,

tematem przewodnim bieżącego wydania „Dermatologii po Dyplomie” jest nadpotliwość – poważny problem zarówno dla osób zmagających się z tą dolegliwością, jak i dla lekarzy praktyków. Autorki artykułu pt. „Nadpotliwość a choroby skóry” słusznie zwracają uwagę na wiele rodzajów dermatoz, które wiążą się ze zwiększonym wydzielaniem potu albo zwyczajnie wynikają z tego przykrego objawu. Metody leczenia chorób, które mają pośredni związek z nadmierną potliwością, są na ogół znane. Jednak nawet po wyleczeniu np. grzybicy często utrzymuje się trudna do opanowania nadpotliwość.

Warto przypomnieć, że poza wymienionymi i opisanymi w artykule dermatozami hiperhydroza jest także jednym z objawów rogowacenia dłoni i stóp, w tym odmiany Unny-Thosta. Jest to genodermatoza dziedziczona autosomalnie dominująco. Zmiany chorobowe obejmują podeszwy i dłonie. Skóra jest zgrubiała, twarda, woskowożółta, często popękana, z obecnością rozpadlin. Nadmierne rogowacenie dotyczy także bocznych powierzchni palców. Na uwagę zasługuje bardzo wyraźne odgraniczenie zrogowaciałych miejsc przez czerwonosiną obwódkę. Zmiany skórne na ogół pojawiają się między 5 a 15 r.ż. Czasami są rozpoznawane jako grzybica, szczególnie w przypadkach, w których pacjent skarży się na nadmierną potliwość zmienionych chorobowo okolic.

Na uwagę zasługuje odmiana późna rogowca Unny-Thosta, która rozwija się zazwyczaj po 15 r.ż., a ponieważ objawy, w tym nadmierna potliwość oraz rogowacenie podeszew i dłoni, występują stopniowo, można podejrzewać postać nabytą. Tę odmianę uznaje się za zespół paraneoplastyczny; bywa ona, szczególnie u mężczyzn, rewelatorem raka przełyku.

Zaburzenia wydzielania potu dotyczą również jego zapachu i barwy. Fizjologicznie pot ekrynowy i apokrynowy są bezwonne. Zdarza się jednak, że pacjent lub jego otoczenie skarżą się na przykry zapach – mamy wtedy do czynienia z tzw. potami złowonnymi. Czynnikiem przyczynowym bromhydrozy (przykrego zapachu potu) pod pachami mogą być m.in. maczugowce. Pot złowonny może występować także po spożyciu niektórych potraw, w tym czosnku. Bywa też pierwszym objawem zaburzeń psychicznych lub organicznych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.

Zdarza się, że pacjenci zgłaszają przykry zapach potu, który w rzeczywistości jest tylko ich wyobrażeniem. Jednak przekonanie o przykrym zapachu okazuje się tak silne, że żywiąca je osoba myje się patologicznie często, a nawet unika towarzystwa innych ludzi. Zjawisko to odpowiada pseudobromhydrozie, jest objawem psychozy monosymptomatycznej i wymaga pomocy lekarza psychiatry.

Stosunkowo rzadko w praktyce spotyka się przypadki potów barwnych, które na ograniczonych przestrzeniach zmieniają kolor skóry na czerwony, żółty, niebieski, zielony lub czarny. Poty bywają także rzekomobarwne. Zmiana zabarwienia skóry jest wtedy najczęściej związana ze stosowaniem substancji, które przedostają się do skóry z zewnątrz. Klasycznym przykładem jest zmiana zabarwienia potu na czerwony u stewardes, spowodowana przenikaniem do niego barwnika pochodzącego z czerwonych kamizelek.

Nadmierna potliwość może być ograniczona do określonej przestrzeni. W 1901 r. Jadassohn opisał rzadką chorobę występującą u dzieci – ziarnistość czerwoną nosa. Jej patogeneza pozostaje niejasna, prawdopodobnie zwiększone wydzielanie potu ma związek z zaburzeniami naczynioruchowymi. Choroba rozpoczyna się między 6 m.ż. a 10 r.ż., ustępuje z reguły samoistnie w okresie pokwitania. Wystąpienie zmian skórnych o charakterze drobnych ciemnoczerwonych grudek, czasami z pęcherzykami lub krostami na szczycie, bywa poprzedzone obfitym poceniem się zajętej okolicy. Między grudkami i pęcherzykami widoczne są kropelki potu. Okolica nosa, wargi górnej, czasami brody przyjmuje barwę sinoczerwoną.

Opisanie wszystkich zaburzeń i zespołów związanych z nadmierną potliwością przekracza możliwości słowa wstępnego. Należy jednak pamiętać, że w każdym przypadku warto przeprowadzić szczegółowy wywiad dotyczący m.in. chorób ogólnoustrojowych. Nadpotliwość bywa również następstwem przyjmowanych leków, często antydepresyjnych. Problem hiperhydrozy występującej w nocy, na którą skarżą się pacjenci niezależnie od płci, może być związany z bezdechem sennym. Jedynie wnikliwy wywiad lekarski pozwoli na ustalenie przyczyny tej przykrej dolegliwości.