Termin „cheilitis”, czyli zapalenie czerwieni wargowej i skóry wokół niej, obejmuje wiele różnorodnych stanów chorobowych zlokalizowanych w tym obszarze anatomicznym. Najczęściej spotykane są m.in. zapalenie kątów ust, zapalenie kontaktowe, złuszczające, gruczołowe, ziarniniakowe czy plazmocytarne¹. Choroby infekcyjne skóry, zarówno wirusowe (opryszczka, półpasiec), jak i bakteryjne (liszajec zakaźny, kiła) również często zajmują okolicę ust. Obecność nadżerek w tym obszarze może być objawem reakcji polekowej lub choroby pęcherzowej o podłożu autoimmunologicznym. Guzki i guzy występujące w tej lokalizacji bywają manifestacją chorób ziarniniakowych (sarkoidoza) lub nowotworowych. W artykule dokonano przeglądu zmian skórnych występujących w okolicy ust i na czerwieni wargowej w różnych jednostkach chorobowych.

Choroby infekcyjne

Opryszczka

Jest najczęściej występującą postacią kliniczną zakażenia HSV-1 (Herpes simplex virus) lokalizującą się na błonach śluzowych jamy ustnej i skórze okolicy okołowargowej. Okres wylęgania choroby wynosi 2-7 dni, a najczęstszymi objawami prodromalnymi są mrowienie i pieczenie w obszarze infekcji. Wykwity mają postać drobnych pęcherzyków wypełnionych treścią surowiczą, wykazujących tendencję do grupowania się. Czynnikiem sprzyjającym może być spadek odporności, uraz lub stan zapalny (np. zapalenie kątów ust; ryc. 1). Po kilku dniach pęcherzyki pękają, ustępując nadżerkom, a następnie strupom. W leczeniu stosuje się acyklowir w dawce 200 mg 5 × dziennie p.o. przez 5-10 dni lub walacyklowir w dawce 500 mg 2 × dziennie przez 5-10 dni².

Półpasiec

Występuje u osób, które przebyły w przeszłości ospę wietrzną i u których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach czuciowych. Pierwszym objawem jest różnie nasilony ból, który może poprzedzać wystąpienie zmian skórnych o 1-5 dni. Następnie pojawia się rumień o wzmożonej konsystencji układający się wzdłuż dermatomu. Dopiero po kilku dniach w obrębie rumienia tworzą się pęcherzyki o średnicy 2-5 mm, które mogą przekształcać się w krosty, a następnie strupy (ryc. 2A i B). Zmiany mogą dotyczyć zarówno skóry, jak i błon śluzowych jamy ustnej (ryc. 3). Utrzymują się zwykle 2-4 tygodnie i mogą po wygojeniu pozostawiać blizny zanikowe. Szacuje się, że u 15-30% chorych po ustąpieniu zmian skórnych utrzymuje się ból, nazywany neuralgią półpaścową. Leczenie półpaśca opiera się na doustnym stosowaniu acyklowiru w dawce 800 mg 5 × dziennie przez 5-7 dni oraz miejscowej aplikacji preparatów zawierających taniny, polidokanol lub cynk³.