Radioterapia jest jedną z metod nieoperacyjnego leczenia nowotworów, wykorzystującą promieniowanie jonizujące: elektromagnetyczne (fotonowe) i cząsteczkowe (elektrony, protony i inne). W zależności od energii promieniowania wyróżnia się radioterapię ortowoltową (60-400 keV) lub megawoltową (1-50 MeV). Biorąc pod uwagę lokalizację źródła promieniowania względem pacjenta, radioterapię dzieli się na teleradioterapię i brachyterapię¹. W teleradioterapii wiązka biegnie z odległości ok. 100 cm od pacjenta, wnika do ludzkiego ciała i dążąc do narządu docelowego, uszkadza także zdrowe tkanki znajdujące się na jej drodze². Wdrożenie nowych technik, tj. modulacji intensywności wiązki (IMRT – intensity-modulated radiation therapy) lub wolumetrycznej modulowanej terapii łukowej (VMAT – volumetric modulated arc therapy), znacząco zmniejsza występowanie skutków ubocznych radioterapii^3,4. To właśnie teleradioterapia powoduje większe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony skóry i tkanki podskórnej. Jest to zjawisko znane dermatologom, ponieważ tę metodę wykorzystuje się także do leczenia raków skóry. W tym wypadku po radioterapii często dochodzi do powstania odczynu popromiennego, z owrzodzeniem włącznie, które goi się kilka tygodni. Podczas brachyterapii źródło promieniowania zostaje umieszczone w zmianie nowotworowej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie, co umożliwia zastosowanie wysokiej dawki w precyzyjnie określonej objętości tkanek, przy maksymalnym oszczędzeniu zdrowych struktur wokół nowotworu. W leczeniu tą metodą wykorzystuje się sztuczne pierwiastki promieniotwórcze⁵. W terapii megawoltowej mamy do czynienia z większą przenikliwością, która pozwala na głębszą penetrację tkanek, przy jednoczesnym oszczędzaniu skóry i narządów o krytycznej promieniowrażliwości⁶.

Mechanizm uszkodzenia skóry podczas radioterapii

Radioterapia doprowadza do śmierci komórki poprzez uszkodzenie DNA. Jak do tego dochodzi? Absorpcja promieniowania jonizującego przez cząsteczkę wody prowadzi do oderwania elektronu od atomu lub jej wzbudzenia i rozpadu cząsteczki wody na rodnik wodorowy oraz hydroksylowy. W wyniku tego zjawiska (hydrolizy wody) zostają utworzone wolne rodniki, które doprowadzają do pęknięć w DNA^7,8.

Opisuje się dwa mechanizmy uszkodzenia komórek spowodowane radioterapią: bezpośredni i pośredni. W mechanizmie bezpośrednim dochodzi do uszkodzenia najbardziej wrażliwych elementów komórki, w tym DNA, za pośrednictwem wolnego elektronu, który zost...