Farmakoterapia
Skuteczność i bezpieczeństwo miejscowych inhibitorów kalcyneuryny
lek. Julia Nowowiejska
dr hab. n. med. Anna Baran
prof. dr hab. n. med. Iwona Flisiak
- Rejestracyjne i pozarejestracyjne wskazania do miejscowego stosowaniatakrolimusu i pimekrolimusu
- Inhibitory kalcyneuryny jako opcja terapeutyczna pozwalająca na ograniczenie stosowania miejscowych glikokortykosteroidów
- Środki ostrożności i możliwe działania niepożądane
Inhibitory kalcyneuryny są lekami, których działanie polega na hamowaniu fosfatazy kalcyneuryny, co prowadzi do obniżenia aktywacji limfocytów T i hamowania uwalniania zapalnych cytokin1. W organizmie leki te wiążą się w cytoplazmie komórek docelowych z białkiem – makrofiliną 12 (FKBP12)2. Mogą być podawane doustnie w postaci tabletek lub kapsułek bądź dożylnie i działać ogólnoustrojowo, co ma zastosowanie w przypadku zapobiegania odrzuceniu przeszczepu u biorców allogenicznych przeszczepów wątroby, nerki lub serca oraz leczenia opornego na terapię innymi środkami immunosupresyjnymi odrzucania przeszczepu allogenicznego3. Inhibitory kalcyneuryny mogą być także aplikowane miejscowo na skórę, co jest wykorzystywane głównie w dermatologii.
Miejscowe inhibitory kalcyneuryny
Do inhibitorów kalcyneuryny możliwych do stosowania miejscowego (mIK) należą takrolimus i pimekrolimus. Takrolimus jest dostępny w postaci maści w stężeniu 0,1% i 0,03%, a pimekrolimus w postaci 1% kremu. Mimo zbliżonego mechanizmu działania obu substancji pimekrolimus wykazuje słabsze działanie przeciwzapalne i przeciwświądowe w porównaniu z takrolimusem, ale jednocześnie lepiej wchłania się przez skórę, a słabiej do krwiobiegu, ze względu na wielokrotnie większą lipofilność4. Dodatkowo takrolimus wywiera działanie przeciwgrzybicze przeciwko drożdżakom z rodzaju Malassezia, istnieją także doniesienia, że u chorych z atopowym zapaleniem skóry (AZS) stosujących ten lek występuje zmniejszenie kolonizacji skóry gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus)5.
Wskazania do stosowania mIK
W Polsce takrolimus i pimekrolimus są zarejestrowane wyłącznie do leczenia postaci łagodnej do umiarkowanej AZS. Pimekrolimus i takrolimus w stężeniu 0,03% są dopuszczone do leczenia dzieci od 2 r.ż., a takrolimus w stężeniu 0,1% od 16 r.ż.6,7 Pod...
Schorzeniami, w których mIK wykorzystuje się z powodzeniem, ale poza zarejestrowanymi wskazaniami (off-label), są: łuszczyca, bielactwo, liszaj twardzinowy, liszaj płaski, twardzina ograniczona, łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS), kontaktowe zapalen...
