Kontynuując omawianie problematyki leków antyandrogenowych i ich zastosowania w dermatologii, drugą część artykułu poświęcamy lekom działającym na produkcję androgenów w jajnikach, hamującym aktywność 5α-reduktazy, zmniejszającym produkcję androgenów w tkankach obwodowych oraz ograniczającym insulinooporność.

Charakterystyka leków antyandrogenowych

Leki działające na produkcję androgenów w jajnikach

• Agoniści hormonu uwalniającego gonadotropiny (agoniści GnRH – buserelina, leuprorelina, nafarelina) zatrzymują owulację poprzez przerwanie cyklicznego uwalniania hormonu folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH) z przysadki mózgowej, a także hamują produkcję androgenów w jajnikach. Leki te są dostępne w postaciach do wstrzykiwania i w formie sprayu do nosa. Okazały się skuteczne w leczeniu trądziku i nadmiernego owłosienia^1,2. Ze względu na to, że zatrzymują produkcję estrogenu, mogą prowadzić do objawów menopauzalnych, bólów głowy i osteoporozy. Ich stosowanie jest ograniczone zarówno przez profil skutków ubocznych, jak i koszty terapii. Wydaje się, że leki te nie mają przewagi terapeutycznej nad octanem cyproteronu i innymi lekami działającymi antyandrogennie. Ponieważ terapia analogami GnRH jest kosztowna i wymaga dołączenia estrogenu, jej stosowanie powinno być zarezerwowane dla ciężkich postaci hiperandrogenemii u pacjentów, którzy nie reagują na terapię konwencjonalną.
• Doustne środki antykoncepcyjne – omówione szerzej w pierwszej części artykułu.
• Progestageny – omówione szerzej w pierwszej części artykułu.

Leki hamujące produkcję prolaktyny

• Bromokryptyna, kabergolina i chinagolid.

Leki hamujące aktywność 5α-reduktazy

• Spironolakton słabo hamuje 5α-reduktazę³.
• Finasteryd jest inhibitorem 5α-reduktazy typu II i został zarejestrowany w leczeniu łysienia androgenowego u mężczyzn. Niestety nie zmniejsza produkcji łoju i nie jest skuteczny w leczeniu trądziku⁴.
• Dutasteryd jest inhibitorem 5α-reduktazy typu I i II⁵.
• Cynk moduluje 5α-reduktazę typu I i II⁶.
• Ekstrakt z owoców palmy sabałowej (Serenoa repens) zawiera główne β-sitosterol, stosowany w łagodnym przeroście prostaty (BPH – benign prostatic hyperplasia). Wykazuje zdolność blokowania 5α-reduktazy typu I i II. Ponadto za pośrednictwem receptora estrogenowego pomaga w utrzymaniu i przedłużeniu fazy anagenu. Suplementacja u mężczyzn cierpiących na łysienie androgenowe wywołała wzrost włosów u 38% badanych (w grupie leczonej finasterydem poprawa dotyczyła 68% pacjentów). Preparat wydaje się dobrze tolerowany, a jedyne zaobserwowane działanie niepożądane stanowi dyskomfort w jamie brzusznej⁵.
• Wierzbownica kiprzyca (Epilobium angustifolium) wpływa na aktywność 5α-reduktazy, aromatazy, kaspazy 3 i metaloproteinaz, dlatego znalazła zastosowanie jako środek zapobiegawczy i leczniczy w BPH. Dodatkowo ma działanie antyproliferacyjne, przeciwzapalne (hamowanie produkcji prostaglandyn), przeciwutleniające oraz stymuluje aktywność receptorów estrogenowych⁵.
• Analogi amidu izolowane z kurkumy (kurkumina, demetoksykorcyna, bis-demetoksykurkumina) hamują 5α-reduktazę oraz wykazują właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe i przeciwnowotworowe. Jak dotąd brakuje badań klinicznych potwierdzających ich antyandrogenowe właściwości⁷.

Finasteryd

Finasteryd jest selektywnym inhibitorem 5α-reduktazy ty­pu II, który nieodwracalnie wiąże się z tym enzymem. Ogranicza konwersję testosteronu w dihydrotestosteron (DHT), powodując zmniejszenie stężenia DHT w tkankach i w surowicy, spowalnia proces...