Dermatologia interdyscyplinarnie
Wtórna stulejka w przebiegu liszaja twardzinowego narządów płciowych
lek. Krzysztof Kowalik1
lek. Artur Smogór2
prof. dr hab. n. med. Andrzej Modrzejewski1
- Trudności diagnostyczno-terapeutyczne związane z występowaniem liszaja twardzinowego narządów płciowych u mężczyzn
- Liszaj twardzinowy jako przyczyna zwężenia pierścienia napletkowego, prowadzącego do stulejki
- Leczenie pierwszego, drugiego i trzeciego rzutu w świetle aktualnej wiedzy
Liszaj twardzinowy (łac. lichen sclerosus) jest przewlekłą chorobą błon śluzowych i skóry o podłożu immunologicznym. Najczęściej zajmuje skórę narządów płciowych1,2 – u mężczyzn zwykle okolice napletka (stąd używana dawniej nazwa „zanikowe zapalenie napletka” – łac. balanitis xerotica obliterans). Etiopatogeneza liszaja twardzinowego nie została w pełni wyjaśniona. Za czynniki predysponujące uznaje się m.in. urazy oraz przewlekłe drażnienie skóry zewnętrznych narządów płciowych. Nie bez znaczenia w rozwoju liszaja twardzinowego pozostają czynniki genetyczne i predyspozycje rodzinne. Podejrzewa się również, że stres oksydacyjny może predysponować do rozwoju tej choroby3. Przewlekły liszaj twardzinowy, dużo rzadziej dotykający mężczyzn niż kobiety (odpowiednio 1:10), może być przyczyną stulejki4,5. Obserwuje się dwa szczyty zachorowań na liszaja twardzinowego u mężczyzn: pierwszy przypada po 30 r.ż., drugi po 60 r.ż. Szacuje się, że średni wiek występowania pierwszych objawów tego schorzenia u mężczyzn przypada na 36 r.ż.6,7
Do rozpoznania zwykle wystarczający jest obraz kliniczny; biopsję skóry zaleca się jedynie w przypadkach wątpliwych. W leczeniu pierwszego rzutu stosuje się miejscowe glikokortykosteroidy (GKS)3.
Dane z literatury światowej wskazują, że przewlekły nieleczony liszaj twardzinowy może predysponować do rozwoju nowotworu zajętej okolicy. Jednak nie wykazano ryzyka zezłośliwienia u pacjentów długotrwale leczonych miejscowymi GKS5,8.
Czynniki ryzyka rozwoju liszaja twardzinowego u mężczyzn
Aktualnie w piśmiennictwie światowym za czynniki mogące predysponować do rozwoju liszaja twardzinowego u mężczyzn uznaje się9-12:
- urazy i przewlekłe drażnienie okolicy narządów płciowych
- mikronietrzymanie moczu
- stan po prostatektomii radykalnej
- cystoskopie lub ureteroskopie w wywiadzie
- spodziectwo
- szczepienie przeciwko grypie
- domięśniowe podawanie leków.
Obecnie wiadomo, że infekcje nie przyczyniają się do rozwoju liszaja twardzinowego. Podejrzewano, że zakażenie wirusem HPV-16 może mieć związek z rozwojem tej choroby13, jednak w badaniach na dużej grupie pacjentów (N = 329) nie potwierdzono tej korelacji10.
W dokonanym przeglądzie piśmiennictwa zdecydowanie więcej czynników ryzyka wykazujących związek z rozwojem liszaja twardzinowego narządów płciowych opisuje się w populacji żeńskiej niż u mężczyzn, np. u kobiet dodatkowo niektóre leki, takie jak β-...
