Rycina 2. Sucha i pękająca skóra w obrębie pięty u 65-letniego pacjenta z cukrzycą typu 2

Rycina 3. Zespół pękających pięt u pacjentki z cukrzycą typu 2 – suchość skóry, liczne pęknięcia

Rycina 4. Zespół pękających pięt u 78-letniej pacjentki z cukrzycą typu 2 – suchość skóry, łuszczenie, zmiany hiperkeratotyczne

Rycina 5. Zespół pękających pięt u 61-letniej pacjentki z cukrzycą typu 2 – suchość skóry, liczne pęknięcia

Rycina 6. Zespół pękających pięt u 61-letniej pacjentki z cukrzycą typu 2 – suchość skóry, liczne pęknięcia i bruzda

Profilaktyka zespołu stopy cukrzycowej

Do najistotniejszych elementów profilaktyki zespołu stopy cukrzycowej należy edukacja w tym zakresie, która powinna rozpoczynać się już na etapie podstawowej opieki zdrowotnej. Musi ona obejmować zarówno chorych, jak i personel medyczny. Ocena i badanie stóp pacjentów z cukrzycą powinny być wykonywane regularnie, zwłaszcza gdy wcześniej stwierdzono cechy uszkodzenia włókien nerwowych – tacy chorzy znajdują się w grupie wysokiego ryzyka rozwoju owrzodzenia. Konieczne jest uświadomienie pacjentom konieczności codziennego oglądania stóp, ich odpowiedniej pielęgnacji, a także właściwego doboru obuwia, zarówno pod kątem jego jakości, jak i rodzaju^7,14.

Podczas oglądania stóp warto uwzględnić takie objawy, jak suchość skóry, jej oziębienie, zaburzenia wzrostu paznokci. Szczególną uwagę należy zwrócić na spody stóp oraz okolice międzypalcowe (w tych okolicach często tworzą się odciski i rany wynikające z maceracji skóry)¹⁵.

Codzienna pielęgnacja stopy cukrzycowej powinna obejmować: delikatne mycie stóp w letniej wodzie, skracanie paznokci za pomocą urządzeń przeznaczonych dla osób z cukrzycą oraz stosowanie odpowiednich preparatów nawilżających, regenerujących. Należy bezwzględnie pamiętać o dokładnym osuszaniu stóp i przestrzeni międzypalcowych w celu zapobiegania zakażeniom grzybiczym⁷.

Podstawowym zaleceniem pozostaje oczywiście utrzymywanie odpowiedniego stężenia glukozy we krwi oraz regularna kontrola specjalistyczna w tym zakresie^14,16.

Profilaktyka zespołu stopy cukrzycowej powinna również obejmować regularne wizyty w gabinecie podologicznym. Dane z randomizowanych badań klinicznych wskazują, że takie postępowanie przyczynia się do redukcji ryzyka powstawania owrzodzeń^14,15. Pierwszym etapem wizyty u podologa powinno być przeprowadzenie szczegółowego wywiadu oraz założenie karty pacjenta. Podczas zabiegów podologicznych ważne jest przywrócenie odpowiedniej elastyczności skóry, co zapobiega powstawaniu pęknięć. W tym celu specjalista usuwa za pomocą skalpela i frezarki niefizjologiczne zrogowacenia. Podczas pracy z osobą chorującą na cukrzycę nie powinno się moczyć stóp w wodzie, aby nie rozpulchnić warstwy rogowej. Stwarza to ryzyko zbyt agresywnego usunięcia hiperkeratoz i uszkodzenia skóry prawidłowej. Należy pamiętać o oczyszczeniu wszystkich szczelin z martwych komórek naskórka, aby zapobiec powstawaniu pęknięć. Paznokcie powinny być skracane i opracowywane wyłącznie narzędziami przeznaczonymi dla tej grupy pacjentów. Po zabiegu stosowane są preparaty nawilżająco-natłuszczające, zapewniające szybką i bezpieczną regenerację skóry. W razie potrzeby należy zastosować odpowiedni opatrunek. Pacjent powinien być poinformowany, jak prawidłowo kontynuować pielęgnację w domu, jakie preparaty i z jaką częstością stosować^11,17.

Podsumowanie

U osób z cukrzycą nadmierna suchość skóry powoduje wzmożone rogowacenie w okolicy pięt. Sucha i zrogowaciała skóra łatwo pęka. Pęknięcia i rozpadliny stanowią nie tylko defekt estetyczny – jeśli sięgają głębiej, mogą powodować ból i dyskomfort oraz stwarzać ryzyko powstawania niekontrolowanych zakażeń. Ze względu na podwyższone stężenie glukozy we krwi czas regeneracji skóry i gojenia się ran u osób z cukrzycą jest wydłużony. Z uwagi na możliwość występowania poważnych powikłań, prowadzących nawet do amputacji, ogromne znaczenie w omawianej grupie pacjentów ma codzienna kontrola stanu stóp i ich odpowiednia pielęgnacja, z uwzględnieniem regularnych wizyt w gabinecie podologicznym.