Badania diagnostyczne w dermatologii
Diagnostyka różnicowa liszajowatych chorób skóry
dr n. med. Magdalena Spałkowska
Katedra i Klinika Dermatologii, Collegium Medicum – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Adres do korespondencji:
dr n. med. Magdalena Spałkowska
Katedra i Klinika Dermatologii
Collegium Medicum – Uniwersytet Jagielloński
ul. Botaniczna 3, 31-503 Kraków
-
Jednostki chorobowe, w których występuje tkankowa reakcja liszajowata
- Charakterystyka wybranych schorzeń z omawianej grupy
- Różnicowanie na podstawie cech klinicznych i badań diagnostycznych
Osutki liszajowate stanowią grupę chorób skóry o podobnym obrazie histologicznym (reakcja liszajowata, cechy tzw. interface dermatitis – ryc. 1) i zbliżonych cechach klinicznych, mogących przypominać liszaj płaski. Kluczowymi elementami reakcji liszajowatych są: linijny naciek limfocytarny na granicy skórno-naskórkowej, obecność apoptotycznych keratynocytów, sopli naskórkowych przypominających zęby piły i degeneracji komórek podstawnych1. Terminy „tkankowa reakcja liszajowata” lub „interface dermatitis” są stosowane zamiennie w celu opisania nacieku zapalnego złożonego z limfocytów i histiocytów, zlokalizowanego na granicy skórno-naskórkowej. W zmianach i osutkach liszajowatych obserwuje się komórki apoptotyczne – te umiejscowione w naskórku są nazywane ciałkami Civatte’a, a te zlokalizowane w skórze właściwej – ciałkami koloidalnymi. W schorzeniach „liszajowatych” często obserwuje się zwyrodnienie wodniczkowe keratynocytów warstwy podstawnej i nietrzymanie barwnika w skórze właściwej2. Wzorzec „liszajowaty” występuje w: liszaju płaskim, toczniu rumieniowatym, zapaleniu skórno-mięśniowym, rumieniu wielopostaciowym/zespole Stevensa-Johnsona, chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi, rumieniu trwałym i wielu innych jednostkach chorobowych1.
Schorzenia, w których występuje tkankowa reakcja liszajowata, wymieniono w tabeli 1.
Liszaj płaski
Liszaj płaski (ryc. 2A-D) jest chorobą zapalną o nieznanej etiologii, dotyczącą skóry gładkiej, owłosionej, błon śluzowych i aparatu paznokciowego. W obrazie klinicznym zmian skórnych dominują swędzące, połyskujące, płaskowyniosłe, fioletowe grudki i blaszki zlokalizowane głównie w okolicach zgięciowych nadgarstków, kostek, dolnej części pleców, na powierzchniach grzbietowych dłoni i podudzi. Zmiany często występują w obrębie błon śluzowych jamy ustnej. Dla zmian skórnych i śluzówkowych charakterystyczna jest obecność sieci białych linii, tzw. siatki Wickhama. Wykwity o morfologii liszaja płaskiego mogą mieć charakter ograniczony lub rozsiany, przybierać formy linijne, obrączkowate, a także być zlokalizowane w okolicach eksponowanych na promieniowanie ultrafioletowe. W liszaju płaskim występuje objaw Koebnera (dochodzi do powstania nowych zmian chorobowych w miejscu niewielkiego urazu). Zmiany skórne często pozostawiają szarobrązowe przebarwienia.
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Lichen planus-like keratosis
Zmiany o charakterze rogowacenia przypominającego liszaj płaski (LPLK – lichen planus-like keratosis; benign lichenoid keratosis) są częste i manifestują się jako pojedyncze, uniesione [...]
Toczeń rumieniowaty
Toczeń rumieniowaty układowy (SLE – systemic lupus erythematosus) jest chorobą autoimmunologiczną o przewlekłym, zapalnym charakterze, która może dotyczyć wielu narządów. W patogenezie biorą [...]
Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi
Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD – graft-versus-host disease) jest częstym powikłaniem po allogenicznym przeszczepieniu komórek krwiotwórczych. Zmiany skórne stanowią najczęstszą manifestację [...]
Liszaj lśniący
Liszaj lśniący to rzadka, łagodna dermatoza występująca w licznych odmianach klinicznych, którą cechuje obecność cielistych i brązowych grudek o średnicy 1-2 mm, [...]
Liszaj pasmowaty
Liszaj pasmowaty (ryc. 5) jest rzadką, łagodną, samoograniczającą się chorobą zapalną, która występuje głównie w wieku dziecięcym. Zmiany o morfologii różowych, łuszczących się [...]
Łupież liszajowaty
Łupież liszajowaty (pityriasis lichenoides) stanowi grupę chorób zapalnych, do których zaliczamy: łupież liszajowaty ostry (PLEVA – pityriasis lichenoides et varioliformis acuta) [...]
Liszaj złocisty
Liszaj złocisty (ryc. 7) stanowi rzadki wariant pigmented purpuric dermatosis, objawiający się jako złotomiedziane plamy, grudki, które pojawiają się nagle, wykazując [...]
Liszaj kolczysty
Liszaj kolczysty objawia się jako okrągłe lub owalne blaszki, zgrupowane w okołomieszkowe grudki, z szorstkim rogowaciejącym środkiem. W badaniu histopatologicznym wykazuje się m.in. obecność [...]
Zapalenie skórno-mięśniowe
Zapalenie skórno-mięśniowe (DM – dermatomyositis) jest rzadką chorobą autoimmunologiczną, w której występują zmiany skórne i zapalenie mięśni. Wyróżniamy postaci: klasyczną, dziecięcą, paraneoplastyczną, DM [...]
Liszaj twardzinowy
Liszaj twardzinowy jest chorobą o nie w pełni poznanej etiologii, która objawia się jako białe blaszki z zanikiem naskórka. Jest częstym schorzeniem u kobiet, obserwuje [...]
Liszajowate kontaktowe zapalenie skóry
Reakcje liszajowate są obserwowane rzadko w alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry. Zmiany o morfologii kontaktowego zapalenia skóry mogą wykazywać w badaniu histopatologicznym obecność pasmowatego nacieku [...]
Liszaj amyloidowy
Liszaj amyloidowy jest rzadką, pierwotną amyloidozą skóry o charakterystycznym obrazie klinicznym, dermoskopowym i histopatologicznym. W jego przebiegu dochodzi do powstania przebarwionych, hiperkeratotycznych zmian o charakterze [...]
Podsumowanie
W diagnostyce chorób liszajowatych istotne jest połączenie wywiadu, obrazu klinicznego, badania dermatoskopowego i histopatologicznego skóry. Jeżeli zmiany skórne nie ustępują mimo stosowanej terapii, [...]
