Dr n. med. Irmina Korzeniewska-Dyl

Samokontrola jasno sprecyzowana

Zdarza się, że częsta samokontrola glikemii jest przez chorego na cukrzycę postrzegana jako wyraz jego zaangażowania w leczenie. Poza zaspokojeniem ciekawości chorego, najczęściej z typem 2 cukrzycy, dotyczącej wpływu różnych potraw na glikemię, nie daje jednak obiektywnych korzyści. Wiele obserwacji nie potwierdziło wpływu samokontroli na wyrównanie cukrzycy u chorych niestosujących insuliny.[2-4]

Z kolei w przypadku niektórych pacjentów leczonych wielokrotnymi podaniami insuliny konieczność częstej kontroli glikemii bywa prawdziwą zmorą, znacznie obniżającą komfort życia.[5]

Zalecenia dotyczące samokontroli glikemii powinny być jasno sprecyzowane już w momencie rozpoznania cukrzycy i zaopatrzenia chorego w glukometr, co odbywa się najczęściej w gabinecie diabetologicznym lub w POZ.

Podobnie jak indywidualizujemy cele wyrównania cukrzycy, u różnych chorych zalecać będziemy inną częstotliwość samokontroli glikemii, pamiętając, że może ona przełożyć się na poprawę wyrównania cukrzycy w niektórych grupach chorych, ale jest także obciążeniem ekonomicznym dla chorego i finansów publicznych (refundacja pasków). Zatem zalecenie częstych pomiarów glikemii musi być uzasadnione.

Metoda prawidłowego mierzenia stężenia glukozy

Badanie glukometrem polega na nakłuciu opuszka palca, najlepiej w jego bocznej części, co jest mniej bolesne, a następnie przeniesieniu krwi na pasek. W ciągu kilku sekund, dzięki reakcjom chemicznym zachodzącym na pasku, glukometr wyświetla wynik stężenia glukozy we krwi. Aby badanie poziomu glukozy było przeprowadzone prawidłowo, należy pacjenta poinformować o następujących zasadach:

1. Przed pomiarem należy umyć ręce w ciepłej wodzie z mydłem, które nie zawiera środków dezynfekujących.

2. Podczas mycia rąk masować opuszek palca, aby doprowadzić do niego świeżą krew.

3. Nie przemywać palca przed nakłuciem żadnym środkiem do dezynfekcji ani alkoholem, gdyż można w ten sposób zaniżyć poziom glukozy.[6,7]

Jak często mierzyć glikemię?

Szczególne potrzeby i cele pacjenta powinny dyktować częstotliwość oraz czas pomiarów glikemii. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2017 roku:

• Wielokrotne (tj. co najmniej 4 razy dziennie) pomiary w ciągu doby zaleca się pacjentom leczonym wielokrotnymi (tj. co najmniej 3 razy dziennie) wstrzyknięciami insuliny oraz intensywną funkcjonalną insulinoterapią, niezależnie od typu cukrzycy.
• Chorym leczonym na cukrzycę typu 2 stałymi dawkami insuliny zaleca się codziennie 1-2 pomiary glikemii, dodatkowo raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach) oraz raz w miesiącu dobowy profil glikemii.
• Chorzy stosujący doustne leki przeciwcukrzycowe lub analogi GLP powinni mierzyć glikemię codziennie jeden raz o różnych porach dnia oraz raz w tygodniu wykonać skrócony profil glikemii.
• Chorym leczonym wyłącznie dietą zaleca się pomiar raz w tygodniu o różnych porach dnia oraz raz w miesiącu skrócony profil glikemii.
• Wszyscy chorzy powinni wykonać pomiar glikemii w razie wystąpienia złego samopoczucia.[8]

Samokontrola glikemii jest zatem szczególnie ważna w przypadku chorych stosujących intensywną funkcjonalną insulinoterapię, za pomocą wielokrotnych wstrzyknięć, przy użyciu penów lub osobistej pompy insulinowej. W cukrzycy typu 1 stwierdzono związek między liczbą dziennych pomiarów glukozy a wartością HbA_1c oraz mniejszym ryzykiem wystąpienia ostrych powikłań cukrzycy.[9]

Do zoptymalizowania kontroli cukrzycy oraz maksymalnego wykorzystania możliwości urządzenia podającego insulinę konieczny jest u tych pacjentów pomiar glikemii:

• rano, na czczo,
• przed każdym posiłkiem – w celu ustalenia dawki insuliny doposiłkowej,
• następnie 1 do 2 godzin po posiłku – w celu zweryfikowania poprawności podanej dawki i ewentualnej korekty hiperglikemii,
• przed porą snu,
• przed podjęciem aktywności fizycznej,
• przed jazdą samochodem,
• w razie objawów hipoglikemii,
• po przebytej hipoglikemii aż do uzyskania normoglikemii.[9]

U takich pacjentów liczba pomiarów waha się między 6 a 10, a czasami więcej w ciągu dnia, co daje zużycie pasków na poziomie ok. 300 na miesiąc. Znajomość potrzeb samokontroli chorego z cukrzycą typu 1 lub typu 2, leczonego intensywnie, pozwala uniknąć nieporozumień w czasie wypisywania recept na paski do glukometru, które nie powinny być limitowane jednakowo dla wszystkich chorych.