prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski

Opieka nad chorym na cukrzycę obejmuje dwa podstawowe elementy: farmakoterapię oraz wsparcie. Obydwa są ważne i żaden z nich nie jest w stanie zastąpić drugiego. W ostatnich latach pojawiły się nowe leki do terapii cukrzycy, dzięki którym łatwiej nam prowadzić leczenie tej choroby. Liczne spotkania i konferencje umożliwiają wymianę doświadczeń dotyczących nowych leków. Wydaje mi się, że farmakoterapii cukrzycy poświęcamy dużo czasu i uwagi, natomiast drugi element opieki nad chorym na cukrzycę, jakim jest wsparcie, rzadko stanowi temat spotkań, dyskusji czy wymiany doświadczeń. A przecież nie da się go zastąpić nawet najlepszą farmakoterapią.

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, która pozostaje z chorym do końca życia, przez co stanowi ogromne obciążenie psychiczne. Wielu chorych nie potrafi udźwignąć tego ciężaru, w wyniku czego zaprzestają stosowania się do zaleceń dotyczących diety, stylu życia, a w końcu rezygnują z farmakoterapii. Każdy chory na cukrzycę potrzebuje wsparcia, które pomoże mu się mierzyć z chorobą przewlekłą. Wsparcie to mogą zapewnić najbliżsi, lecz najważniejsze jest wsparcie lekarskie. Silnym wsparciem może być jeden stały lekarz, do którego chory ma zaufanie i nieograniczony dostęp. Lekarz, który nie śpieszy się podczas wizyty i któremu chory może opowiedzieć o swoich problemach. Powinno się wysłuchać skarg chorego, nawet jeśli nie można mu pomóc. Samo cierpliwe wysłuchanie zapewnia ulgę i wsparcie.

Elementem wsparcia jest również zainteresowanie pozamedycznymi problemami chorego, np. czy stać go na wykupienie leków lub czy ktoś pomoże mu w przyjęciu tych leków. Lekarz nie powinien obwiniać chorego za popełniane błędy lub zaniechania leczenia, tylko skupić się na rozwiązaniu zaistniałych problemów. Nie powinien także ograniczać swoich działań jedynie do cukrzycy, jeśli pacjent ma także inne choroby. Dla pacjenta ważna jest pewność, że lekarz będzie sprawował nad nim opiekę w każdej sytuacji i że nie opuści go w najtrudniejszych chwilach.

Choremu na cukrzycę wsparcie zapewniają również psycholog, dietetyk, pielęgniarka czy edukator. Jednak rola lekarza w tym zakresie ma zupełnie inny wymiar, z którego lekarz nie może zrezygnować.

Istotnym elementem wsparcia jest empatia, która pomaga w utrzymaniu więzi z pacjentem. Lekarz powinien szanować autonomię pacjenta i unikać wszelkich form nacisku. Każda decyzja zmiany leczenia powinna być omawiana z pacjentem, a brak zgody na zaproponowaną formę leczenia – przyjmowany ze zrozumieniem. Duże znaczenie ma także pomoc choremu w uwalnianiu się od negatywnych efektów choroby przewlekłej, takich jak lęk, niepewność i bezradność. Nie powinno się sięgać po negatywną motywację. Profesor Tadeusz Brzeziński w swojej książce „Etyka lekarska”, opisując postawę lekarza wspierającego chorego, użył określenia „spolegliwy opiekun”. Wymyślił je profesor Tadeusz Kotarbiński, który tłumaczył je w następujący sposób: „Opiekun wtedy jest spolegliwy, kiedy można słusznie zaufać jego opiece, że nie zawiedzie, że zrobi wszystko, co do niego należy, że dotrzyma placu w niebezpieczeństwie i w ogóle będzie pewnym oparciem w trudnych okolicznościach”. Warto wracać do tego cytatu, wspierając naszych chorych na cukrzycę.

W tym numerze „Diabetologii po Dyplomie” polecam artykuł „Hemoglobina glikowana – trudności interpretacyjne”, który systematyzuje wiedzę o znaczeniu klinicznym tego wskaźnika. W pracy omówiono korzyści płynące z badania hemoglobiny glikowanej oraz jego ograniczenia. Przedstawiono także docelowe wartości hemoglobiny glikowanej i najczęstsze czynniki zakłócające wynik.