prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski

W W ostatnim czasie w prestiżowym czasopiśmie „Science” ukazały się dwa bardzo ciekawe artykuły dotyczące wpływu czynników środowiskowych w okresie płodowym na ryzyko wystąpienia cukrzycy.

Od czasu II wojny światowej do września 1953 r. w Wielkiej Brytanii ograniczano sprzedaż cukru na jedną osobę. Od momentu zakończenia racjonowania cukru jego spożycie istotnie wzrosło. Gracner i wsp. zaprezentowali wyniki badania, w którym porównano zdrowie osób poczętych w okresie, gdy ograniczano sprzedaż cukru, ze zdrowiem osób poczętych po zakończeniu jego racjonowania. Wyniki tej analizy wykazały, że poczęcie w okresie racjonowania cukru po pierwsze zmniejszyło ryzyko cukrzycy o 35%, nadciśnienia tętniczego o 20%, a po drugie – opóźniało wystąpienie cukrzycy o 4 lata. Wpływ racjonowania cukru na ryzyko wystąpienia cukrzycy był widoczny zarówno w życiu płodowym, jak i po urodzeniu, a szczególnie po 6 miesiącu życia, gdy dziecko zaczynało przyjmować pokarmy stałe. Stwierdzono, że samo ograniczenie spożycia cukru podczas ciąży przyczyniało się w 1/3 do redukcji ryzyka cukrzycy w przyszłości u dziecka.

W latach 1932-1933 w wyniku działań politycznych doszło do klęski głodu na Ukrainie. Profesor Lumey i wsp. przedstawili wyniki badania, którego celem była odpowiedź na pytanie, czy narażenie płodu na głód na Ukrainie w latach 1932-1933 zwiększało ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 w wieku dorosłym. W badaniu tym przeanalizowano około 128 000 przypadków cukrzycy typu 2 zdiagnozowanych w latach 2000-2008 wśród ponad 10 mln osób urodzonych w latach 1930-1938. Osoby urodzone w pierwszej połowie 1934 roku, czyli te narażone we wczesnym okresie płodowym na głód, którego szczyt nastąpił w połowie 1933 r., były obciążone ponaddwukrotnie większym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2 niż osoby nienarażone na głód w okresie płodowym. Stwierdzono również zależność między ciężkością narażenia na głód w okresie płodowym a wzrostem ryzyka wystąpienia cukrzycy tupu 2 w wieku dorosłym.

Opisane wyżej badania potwierdzają wpływ czynników środowiskowych już w początkowym okresie życia na ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 w wieku dorosłym. Z jednej strony stwierdzono niższe ryzyko cukrzycy przy mniejszym spożyciu cukru przez matkę podczas ciąży oraz przy mniejszym spożyciu cukru przez dziecko w pierwszych latach po urodzeniu, a z drugiej strony okazało się, że narażenie matki na głód podczas ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy u płodu w przyszłości. Na podstawie opublikowanych badań można podejrzewać istnienie pewnego mechanizmu przystosowania się do warunków środowiskowych już w okresie płodowym i zaraz po urodzeniu, które to przystosowanie może utrzymywać się do wieku dorosłego i przyczyniać do wzrostu ryzyka cukrzycy typu 2.

W tym numerze „Diabetologii po Dyplomie” polecam artykuł „Osoby z cukrzycą typu 1 i nadmierną masą ciała”. Kompleksowo omówiono w nim ten problem, podkreślając, że jego rozwiązanie powinno polegać przede wszystkim na zapobieganiu wystąpieniu nadmiernej masy ciała u osób z cukrzycą typu 1.