Wprowadzenie

Pęknięcie macicy jest powikłaniem położniczym, które wiąże się z dramatycznymi następstwami dla rodzącej, takimi jak krwotok, wstrząs oligowolemiczny, histerektomia okołoporodowa czy zgon, a także dla płodu – skutkującymi uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego i zgonem. Terminem tym określamy przerwanie ciągłości wszystkich warstw ściany macicy – błony śluzowej, mięśnia macicy i otrzewnej trzewnej. Jeśli zachowana jest ciągłość otrzewnej, mówimy o pęknięciu niezupełnym.^1,2 Częstość pęknięcia macicy w czasie ciąży wynosi 0,006-0,0125%.^3-6 Śródporodowa częstość tego powikłania określana jest na około 0,035-0,06%. W ciągu 20 lat (1988-2009) zaobserwowano znaczący wzrost częstości śródporodowego pęknięcia macicy od 0,01 do 0,05%, co jest związane z lawinowo wzrastającą liczbą cięć cesarskich.^7,8

Pod względem klinicznym pęknięcia macicy dzielimy na typowe i nietypowe. Pęknięcia typowe powstają w dolnym odcinku macicy, na ścianie przedniej lub tylnej w miejscu jej kontaktu z promontorium, rzadziej na powierzchni bocznej między blaszkami więzadła szerokiego. Pęknięcia nietypowe powstają zaś w trzonie macicy i nie są poprzedzone objawami zagrażającego pęknięcia. Wyróżnia się także szczelinowate pęknięcia otrzewnej lub błony śluzowej macicy wraz z górną, płytką warstwą mięśnia macicy określane jako pęknięcia powierzchowne zewnętrzne i wewnętrzne.^2,9

Czynniki ryzyka

Podstawowym czynnikiem ryzyka pęknięcia jest obecność blizny w mięśniu macicy po uprzednim cięciu cesarskim, miomektomii lub perforacji macicy. Do innych czynników ryzyka zaliczamy: makrosomię płodu, poród zabiegowy, indukcję porodu, śródporodowy ucisk na dno macicy, nieprawidłowe położenie i ułożenie płodu, poród po 40 tygodniu ciąży, czynniki łożyskowe – łożysko przyrośnięte (placenta accreta), wrośnięte (placenta increta) i przerośnięte (placenta percreta), wielorództwo, nadmierne rozciągnięcie macicy (ciąża wielopłodowa, wielowodzie), wady wrodzone macicy oraz nieprawidłową budowę miednicy.^{2,3,5-8,10-12} Za czynniki zmniejszające ryzyko uważa się natomiast przebyty poród drogą pochwową i wydłużony odstęp między kolejnymi ciążami po przebytym cięciu cesarskim.^8,10,13,14 Obecnie nie są dostępne modele umożliwiające oszacowanie indywidualnego ryzyka śródporodowego pęknięcia macicy.^10,15

Objawy

Objawami zagrażającego pęknięcia macicy w trakcie porodu są: nasilający się podczas skurczów ból okolicy dolnego odcinka, przyspieszenie czynności serca rodzącej i symptomy zagrożenia płodu pod postacią zaburzeń tętna. Określenie części przodujące...