Wprowadzenie

Wady wrodzone nerek i dróg moczowych występują z częstością 1 na 500 żywych urodzeń i stanowią istotną przyczynę niewydolności nerek u dzieci.¹

Jest to zróżnicowana grupa patologii o niejednorodnym obrazie klinicznym i bardzo różnym rokowaniu.

Wady cechujące się utrudnieniami odpływu moczu występują z częstością 2,2 na 10 000 urodzeń. Najczęstszą przyczyną jest obecność zastawki cewki tylnej.² Jest to przykład patologii, w której często niewielka wada prowadzi do szeregu następstw zagrażających zdrowiu i życiu płodu i noworodka. Choroba w swoim naturalnym przebiegu wiąże się z wysoką śmiertelnością zarówno w okresie prenatalnym, jak i okołoporodową na skutek hipoplazji płuc płodu będącej efektem bezwodzia (90-95%). U 50% dzieci, które przeżyją okres noworodkowy, rozwinie się niewydolność nerek.^3,4

W wielu przypadkach skutkiem uropatii zaporowej jest więc letalna triada objawów: bezwodzie, hipoplazja płuc płodu i zahamowanie wydzielniczej funkcji nerek. Do innych powikłań uropatii zaporowej zalicza się upośledzenie funkcji pęcherza moczowego i zniekształcenia kończyn (stopy końsko-szpotawe).

Diagnostyka

Prawidłowy obraz ultrasonograficzny dróg moczowych

Pęcherz moczowy prawidłowo jest otoczony dwiema tętnicami, opróżnia się podczas badania, a grubość jego ściany nie przekracza 3 mm.

Wymiar miedniczki nerkowej mierzony w przekroju porzecznym w wymiarze przednio-tylnym (AP) nie powinien przekraczać 4 mm przed 32 tygodniem ciąży i 7 mm po 33 tygodniu ciąży (ryc. 1). Stosunek obwodu nerki do obwodu brzucha płodu według Palladiniego powinien wynosić około 0,27-0,3. Moczowody w warunkach prawidłowych nie są widoczne w badaniu ultrasonograficznym.⁵

Dodatkowym markerem funkcji układu moczowego jest prawidłowa ilość płynu owodniowego oceniana jako indeks płynu owodniowego (AFI – amniotic fluid index) lub maksymalna kieszonka płynu owodniowego (MVP – maximal vertical pocket).^6-9

Badanie w 11-13,6 tygodniu ciąży

Wstępnej oceny układu moczowego dokonuje się już w badaniu pierwszego trymestru. Podczas oceny anatomii płodu, zgodnie z rekomendacjami Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, należy uwidocznić pęcherz moczowy. W przeciwnym przypadku można podejrzewać agenezję nerek.

Pęcherz moczowy na tym etapie ciąży powinien być nie większy niż 7 mm. Powiększenie pęcherza moczowego (megablader) jest istotnym markerem nieprawidłowości genetycznych (ryc. 2).¹⁰

Mierne powiększenie pęcherza moczowego (7-15 mm) w 25% przypadków koreluje z aberracjami chromosomowymi. W takich przypadkach istnieje szansa na samoistne ustąpienie zastoju.