Wprowadzenie

Najczęstszą przyczyną nietrzymania stolca i gazów (inkontynencji) u kobiet jest uraz okołoporodowy.^1,2 Rozbieżne dane epidemiologiczne wskazują, że uszkodzenia zwieraczy odbytu w trakcie porodu występują u 0,6-20% rodzących, chociaż nie wszystkie pacjentki, u których stwierdzono uszkodzenie zwieraczy, zgłaszają objawy inkontynencji.^3,4 Większość badaczy jest zgodna, że dokładna skala problemu poporodowej niewydolności zwieraczy jest niedoszacowana ze względu na intymny charakter dolegliwości i brak objawów u młodych rodzących, dysponujących w tym wieku sprawnymi mechanizmami kompensacyjnymi.⁵

Poporodowa inkontynencja gazów i stolca (fecal and gas incontinence) może mieć charakter mechaniczny (przerwanie ciągłości mięśni zwieraczy), neurogenny (ucisk, rozciągnięcie lub przerwanie nerwu sromowego) albo mieszany, który jest wynikiem obu powyższych powikłań. Dodatkowo okołoporodowe uszkodzenia zwieraczy klasyfikuje się jako jawne i utajone. Uszkodzenia jawne to pęknięcia krocza III stopnia, obejmujące zwieracze odbytu, oraz IV stopnia, w których uszkodzenie obejmuje dodatkowo błonę śluzową odbytnicy. Ukrytymi uszkodzeniami poporodowymi zwieraczy (occult anal sphincter defects) są urazy nierozpoznane przez lekarza położnika, wynikające z wysokiej lokalizacji uszkodzenia przy braku zmian na skórze krocza lub z zaniechania badania per rectum po porodzie oraz niezebrania wywiadu i nierozpoznania neurogennej inkontynencji. Ze względu na mniejszy zakres uszkodzeń ukrytych objawy inkontynencji mogą się w tych przypadkach pojawiać dopiero po kilku, a nawet kilkunastu latach po porodzie, najczęściej w okresie okołomenopauzalnym, kiedy przestają działać mechanizmy kompensacyjne w postaci silnego mięśnia łonowo-odbytniczego i dochodzi do zwiotczenia mięśni dna miednicy.

Inkontynencja jest ciężkim kalectwem, z reguły eliminującym kobiety z życia społecznego i zawodowego. Nietrzymanie stolca i brak kontroli nad wydalaniem gazów powodują dyskomfort w pracy, podróży, kontaktach seksualnych, wreszcie alienację społeczną, obniżone poczucie własnej wartości prowadzące do poważnych zaburzeń w wielu sferach życia, w tym psychicznej. Koszty społeczne i ekonomiczne leczenia poporodowej inkontynencji są duże. Niestety, w przypadkach zaawansowanych uszkodzeń lub nawet niewielkich – ale niezdiagnozowanych przez położnika i nieleczonych bezpośrednio po porodzie – możliwości terapeutyczne są ograniczone. Szczególnie dotyczy to urazów o charakterze neurogennym i mieszanym. Dlatego profilaktyka uszkodzeń okołoporodowych ma tak fundamentalne znaczenie.