Ocena przydatności wybranych parametrów laboratoryjnych w diagnostyce nowotworów macicy

mgr Natalia Grzegorzak
prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kondera-Anasz

Katedra i Zakład Immunologii i Serologii, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Adres do korespondencji: mgr Natalia Grzegorzak, Katedra i Zakład Immunologii i Serologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Jedności 8, 41-200 Sosnowiec; e-mail:seroimm@sum.edu.pl

Wprowadzenie

Nowotwory macicy stanowią problem diagnostyczny, a wczesne wykrywanie tych chorób jest wciąż wysoce niezadowalające. Istnieje zatem konieczność kontynuacji badań nad biologią tych nowotworów w celu opracowania optymalnych schematów diagnostycznych. Szerokie zastosowanie znalazły również metody immunologiczne używane do oceny stężenia markerów nowotworowych w surowicy krwi. Obecnie wysiłki badaczy koncentrują się na ocenie ewentualnej przydatności diagnostycznej cytokin i ich receptorów, czynników wzrostu oraz parametrów monitorujących proces apoptozy.

Rak macicy

Jednym z większych problemów onkologii ginekologicznej są złośliwe nowotwory macicy. Zachorowalność na raka trzonu i szyjki macicy stale wzrasta, chorują coraz młodsze kobiety, a diagnostyka we wczesnym stadium rozwoju choroby jest istotnie niezadowalająca. Brak testów, które pozwalają na wczesną diagnostykę, sprawia, że te nowotwory bywają często rozpoznawane w III i IV stadium zaawansowania klinicznego choroby według International Federation of Gynecology and Obstetrics (FIGO).1-3

Gdy odkryto, że jedną z przyczyn powstawania śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN – cervical intraepithelial neoplasia) jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus), w diagnostyce choroby można było zastosować techniki biologii molekularnej, umożliwiające identyfikację DNA lub mRNA onkogennych typów HPV.4,5 W tym przypadku materiałem diagnostycznym są komórki nabłonka obecne w wymazie pobranym z szyjki macicy.6 Test wykrywający DNA wirusa wykorzystuje amplifikację fragmentu DNA za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR – polymerase chain reaction). Dodatni wynik testu świadczy o obecności w badanym materiale wysoce onkogennych typów wirusa, ale nie wskazuje, jak długo trwa zakażenie.7,8 Natomiast dodatni wynik testu PCR w czasie rzeczywistym (real time PCR), wykrywający mRNA wirusa, wskazuje, że zakażenie trwa od dłuższego czasu, a wirus jest aktywny.9

W diagnostyce chorób macicy znalazły zastosowanie również niektóre markery nowotworowe. Do oznaczenia stężenia tych markerów wykorzystywane są takie metody, jak immunoenzymatyczna (ELISA – enzyme linked immunosorbent assay), immunofluorescencyjna (ELFA – enzyme linked fluorescent assay) oraz chemiluminescencyjna (CMIA – chemiluminescent microparticle immunoassay). Opisano wiele parametrów, które mogą być pomocne w diagnostyce raka szyjki i trzonu macicy. Niektóre z nich, takie jak: CA-125 (cancer antigen 125), antygen raka płaskonabłonkowego (SCCA – squamous cell carcinoma antigen), antygen karcinoembrionalny (CEA – carcinembryonic antigen) czy CYFRA 21-1 (cytokeratin fragment 21-1) znalazły już zastosowanie w praktyce klinicznej. Pojawiły się też takie parametry, które jeszcze są badane pod kątem ich przydatności w diagnostyce nowotworów macicy.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

CA-125

Do najczęściej oznaczanych markerów zaliczany jest CA-125. Marker ten należy do rodziny mucyn, a jego masa cząsteczkowa wynosi 220 kDa. Jest [...]

SCCA

Kolejnym pomocnym w diagnostyce raka macicy parametrem jest antygen raka płaskonabłonkowego SCCA. Jest to glikoproteina o masie cząsteczkowej 48 kDa. Należy [...]

CYFRA 21-1

Następnym parametrem pomocnym w diagnostyce raka szyjki macicy jest CYFRA 21-1. Jest to rozpuszczalny fragment cytokeratyny 19 o masie cząsteczkowej około [...]

CEA

Jednym z częściej oznaczanych w onkologii markerów diagnostycznych jest antygen karcinoembrionalny CEA. Jest to glikoproteina o masie cząsteczkowej 200 kDa.37 Początkowo CEA [...]

YKL-40

Kolejnym parametrem, który jest brany pod uwagę w diagnostyce raka macicy, jest YKL-40. Jest to glikoproteina o masie cząsteczkowej 40 kDa [...]

Cytokiny i czynniki wzrostu

W raku macicy intensywnie badano znaczenie cytokin prozapalnych, białek powstających w procesie zapalnym oraz czynników wzrostowych. Zdania co do użyteczności cytokin [...]

Apoptoza

Pewne nadzieje na znalezienie skuteczniejszych metod diagnostycznych stwarza poznanie mechanizmów regulujących proces spontanicznej śmierci komórki, czyli apoptozy. Obecnie wiadomo, że w [...]

Podsumowanie

Dotychczas analizowano wiele parametrów pod kątem ich przydatności w diagnostyce i monitorowaniu leczenia nowotworów macicy. Niestety ich przydatność diagnostyczna i kliniczna [...]
Do góry