Zespół antyfosfolipidowy – mimo wielu niewyjaśnionych jeszcze zagadnień i kontrowersji – ma udokumentowany wpływ na występowanie wczesnych utrat ciąż, a odpowiednie postępowanie może ten wpływ ograniczyć.

Definicja

Zespół antyfosfolipidowy (APS – antiphospholipid syndrome) jest chorobą wywołaną przez autoprzeciwciała skierowane przeciw białkom tworzącym kompleksy z fosfolipidami biorącymi udział w procesie krzepnięcia krwi, głównie przeciw β₂-glikoproteinie I (β₂-GPI). Do głównych objawów tej choroby należą: zakrzepica żylna, zakrzepica tętnicza oraz niepowodzenia położnicze.

Rys historyczny

1941 Pangborn wyizolowała z serca wołu antygen, fosfatydyloserynę, nazwany przez nią kardiolipiną

1975 Nilsson wykrył związek między przeciwciałami antyfosfolipidowymi a niepowodzeniami położniczymi

1987 Harris, Baquley i Asherson opisali zespół antyfosfolipidowy

1988 Asherson wyodrębnił pierwotny zespół antyfosfolipidowy

1992 Asherson opisał katastrofalny zespół antyfosfolipidowy

1998 Opracowanie kryteriów klasyfikacyjnych zespołu antyfosfolipidowego na konferencji w Sapporo

2004 Modyfikacja kryteriów zespołu na konferencji w Sydney

Etiopatogeneza

Rozróżnia się APS pierwotny oraz współistniejący z innymi chorobami immunologicznymi, głównie z toczniem rumieniowatym układowym, określany wtórnym. Istnieje też pojęcie seronegatywnego zespołu; odnosi się ono do sytuacji, w których mimo objawów klinicznych choroby nie wykryto we krwi pacjentów charakterystycznych przeciwciał.

Rodzaje przeciwciał

Do najczęściej badanych przeciwciał antyfosfolipidowych (APLA – antiphospholipid antibodies) należą: przeciwciała przeciw β₂-glikoproteinie I (aβ₂-GPI), antykoagulant toczniowy (LA – lupus anticoagulant) i przeciwciała antykardiolipinowe (ACA – anticardiolipin antibodies).

Przeciwciała przeciwko β₂-glikoproteinie I są głównym białkowym kofaktorem wiążącym ujemnie naładowane fosfolipidy, takie jak kardiolipina u pacjentów z APS. β₂-glikoproteina I, zwłaszcza jej domena I, jest niezbędna do wiązania przeciwciał antyfosfolipidowych z kardiolipiną. Jest surowiczym białkiem o ciężarze cząsteczkowym ok. 50 kD, występującym w krążeniu w formie niezwiązanej oraz związanej z frakcją lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL), znanym również jako apolipoproteina H. W strukturze polipeptydu tworzącego β₂-GPI występuje 5 domen związanych sekwencjami łączącymi, dlatego białko to zaliczane jest do nadrodziny białek CCP (complement control protein). β₂-glikoproteina I ma in vitro aktywność antykoagulacyjną, włączając w to zdolność do hamowania kontaktowej aktywacji układu krzepnięcia, hamowania płytkowej protrombinazy oraz zależnej od adenozyno-dwufosforanu (ADP) aktywacji płytek. Dzisiaj uważa się, że właśnie obecność tego kofaktora warunkuje prozakrzepowe działanie przeciwciał antyfosfolipidowych.