Wraz z początkiem roku rozpoczęliśmy cykl artykułów poświęconych zagadnieniom dotyczącym anatomii chirurgicznej. Dotychczas omówiliśmy anatomię wewnątrzotrzewnową oraz poruszyliśmy temat związany z przestrzeniami pozaotrzewnowymi miednicy mniejszej i strukturami, które się w nich znajdują. W niniejszym artykule postaramy się usystematyzować podstawową wiedzę w tym zakresie.

Dla przypomnienia, przestrzenie pozaotrzewnowe są przestrzeniami potencjalnymi. Oznacza to, że nie istnieją one przed rozpoczęciem operacji. Uwidaczniają się po nacięciu otrzewnej, na skutek preparowania tkanek poprzez gaz (CO₂) lub narzędzia chirurga. Kluczowe w wytworzeniu pozaotrzewnowych przestrzeni chirurgicznych jest preparowanie we właściwej warstwie (płaszczyźnie), równolegle do przebiegających warstwowo drobnych naczyń krwionośnych. Pozwala nam to uzyskać pożądany efekt niemal bezkrwawo (stąd określenie „przestrzenie awaskularne”).

W miednicy mniejszej wyróżniamy następujące przestrzenie (ryc. 1):

• przestrzenie symetryczne:
  • okołopęcherzowa (paravesical space)
  • okołoodbytnicza (pararectal space)
• przestrzenie pośrodkowe:
  • przedpęcherzowa (prevesical space), załonowa (retropubic space), zwana również przestrzenią Retziusa
  • odbytniczo-pochwowa (rectovaginal space)
  • przedkrzyżowa (presacral/retrorectal space).

Granice i położenie przestrzeni przedpęcherzowej i okołopęcherzowej zostały opisane w poprzednim numerze „Ginekologii po Dyplomie”. Poniżej omówimy pozostałe przestrzenie pozaotrzewnowe.

Przestrzenie okołoodbytnicze

Są to przestrzenie leżące bocznie od odbytnicy, po obu jej stronach, ukryte pod tylną blaszką więzadła szerokiego macicy. Granice tej przestrzeni wyznaczają następujące struktury (ryc. 2):