Rak endometrium. Elementy diagnostyki i leczenia

prof. dr hab. n. med. Janina Markowska1
lek. Krzysztof Koziełek2
prof. dr hab. n. med. Anna Markowska3

1Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

2Ośrodek Profilaktyki i Epidemiologii Nowotworów im. Aliny Pieńkowskiej w Poznaniu

3Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Janina Markowska

Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

ul. Szamarzewskiego 82/84, 60-569 Poznań; e-mail: jmarkmed@poczta.onet.pl

  • Jak rozpoznać EC? Omówienie objawów klinicznych nowotworu i procedur diagnostycznych (m.in. biopsji aspiracyjnej, frakcjonowanego wyłyżeczkowania macicy, histeroskopii, USG TV, MR, TK i PET)
  • Przedstawienie standardowych metod leczenia EC:
    • leczenia chirurgicznego z uwzględnieniem stopnia zaawansowania nowotworu i ryzyka wznowy EC
    • leczenia skojarzonego z uwzględnieniem klasyfikacji FIGO
    • chemioterapii i hormonoterapii

Epidemiologia i etiopatogeneza

Rak endometrium (EC – endometrial cancer) jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych narządów płciowych u kobiet w krajach ekonomicznie rozwiniętych.

Według światowych statystyk epidemiologicznych EC zajmuje 6 miejsce pod względem zachorowalności po raku piersi, jelita grubego, płuca, szyjki macicy i tarczycy; stanowi 4,4% zachorowań na wszystkie nowotwory złośliwe u kobiet. W 2018 roku EC rozpoznano u 382 069 kobiet (współczynnik standaryzowany 8,4) na świecie, a 89 929 (współczynnik standaryzowany 0,9)1 zmarło z jego powodu.

Według danych z Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce w 2015 roku EC zajmował 3 miejsce pod względem zachorowalności po raku piersi i płuca. Stanowił 7,6% zachorowań na wszystkie nowotwory złośliwe u kobiet. EC zdiagnozowano u 6243 Polek (współczynnik standaryzowany 16,6), a 1690 pacjentek (współczynnik standaryzowany 3,31) zmarło2.

Ponad 90% EC rozpoznawanych jest u kobiet po 50 roku życia; średni wiek kobiet w Europie w chwili diagnozy wynosi 63 lata. Tylko u około 40% kobiet EC rozwija się poniżej 40 roku życia3,4.

W wieloletnich badaniach obserwacyjnych raki endometrium dzieli się na 2 typy różniące się etiologią, przebiegiem klinicznym i rokowaniem5.

Typ I stanowi 80% wszystkich przypadków EC. Histologicznie jest to gruczolakorak endometrioidalny o dojrzałości G1 lub G2, który ma powolny przebieg kliniczny i dobre rokowanie. Rozwija się na podłożu stanów przedrakowych (rozrosty endometrium) i wykrywany jest najczęściej we wczesnych stadiach zaawansowania. Przeżycia 5-letnie w I i II stopniu klinicznym EC wynoszą 80-90%, a w stopniach zaawansowanych – 29-54%3,6,7.

Wśród czynników ryzyka rozwoju typu I EC wymienia się3,8-10:

  • zaburzenia miesiączkowania i rozrodu: wczesną menarche, późną menopauzę, nierództwo, niepłodność
  • zespół metaboliczny: otyłość (BMI ≥30 kg/m2), nadciśnienie, cukrzycę (szczególnie typu 2)
  • niezrównoważoną stymulację estrogenową, zwykle związaną z estrogenową hormonalną terapią zastępczą (HTZ), leczenie tamoksyfenem (selektywny modulator receptora estrogenowego)
  • dziedziczny zespół Lyncha, w którym występują mutacje w genach MMR (mismatch repair): MLH1, MSH2 i MSH6, oraz dziedziczny zespół Cowden związany z mutacją PTEN
  • mutacje w genach PIK3CA, KRAS, CTNNB1 oraz niestabilność mikrosatelitarną (MSI – microsatellite instability).

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Epidemiologia i etiopatogeneza

Rak endometrium (EC – endometrial cancer) jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych narządów płciowych u kobiet w krajach ekonomicznie rozwiniętych.

Objawy kliniczne

U około 90% chorych na EC, zarówno typu I, jaki i typu II, występują nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych5,13. U kobiet [...]

Diagnostyka raka endometrium

Każde krwawienie z macicy u kobiet po menopauzie powinno podlegać weryfikacji histologicznej. Endometrium o grubości ≥4 mm u wszystkich pacjentek z [...]

Leczenie chirurgiczne

W 2014 roku odbyło się w Mediolanie spotkanie 40 wiodących europejskich ekspertów w dziedzinie ginekologii onkologicznej. Ustalono kryteria diagnostyczne i rekomendacje [...]

Leczenie skojarzone

Radioterapia jest zwykle stosowana jako metoda uzupełniająca leczenie chirurgiczne u chorych z przeciwwskazaniami do operacji (takimi jak zaawansowanie kliniczne EC, choroby [...]

Chemioterapia

W wymienionym już badaniu GOG-122 wykazano, że EC jest wrażliwy na chemioterapię33. Chemioterapia zawierająca doksorubicynę i cisplatynę u pacjentek z zaawansowanym [...]

Hormonoterapia

Jest wskazana w zaawansowanym lub nawrotowym EC typu I endometrioidalnego. Czynnikiem prognostycznym odpowiedzi na leczenie hormonalne jest stan receptorów estrogenowych (ER) [...]

Podsumowanie

Coraz więcej wiemy o raku endometrium, jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Dotychczasowe standardowe metody leczenia: operacyjne, napromienianiem, chemiczne i [...]

Do góry