Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus) odgrywa udokumentowaną rolę w patogenezie nowotworów zlokalizowanych w obrębie szyjki macicy, okolicy anogenitalnej oraz głowy i szyi¹. W praktyce ginekologicznej największe znaczenie ma oczywiście jego udział w rozwoju raka szyjki macicy. Nowotwór ten pozostaje najczęściej występującym rakiem narządu rodnego na świecie, a wysokoonkogenne HPV (HR HPV – high-risk HPV) mogą odpowiadać za rozwój nawet 90% jego przypadków. Opracowanie w XX wieku przez Papanicolaou standardów badania cytologicznego oraz udowodnienie przez zur Hausena związku infekcji HPV z rozwojem raka szyjki macicy pozwoliły stworzyć skuteczne metody diagnostyczne przydatne w profilaktyce przeciwnowotworowej, niedostępne w przypadku innych chorób rozrostowych. Przykład krajów rozwiniętych, w tym również Polski, gdzie dzięki programom profilaktycznym przez ostatnie dekady zapadalność na raka szyjki macicy i śmiertelność spowodowana tym nowotworem konsekwentnie spadają, dowodzi doniosłej roli, jaką odgrywa diagnostyka zakażenia HPV w zapobieganiu rakowi szyjki macicy. Najpowszechniej stosowaną przesiewową metodą diagnostyki jest cytologia ginekologiczna. Za jej pomocą nie wykrywa się wprawdzie bezpośrednio obecności wirusa, ale z wysoką swoistością identyfikuje zmiany spowodowane jego inwazją. Poznanie biologii wirusa, w tym jego zdolności do integracji własnego DNA z materiałem genetycznym zawartym w komórkach nabłonkowych gospodarza², pozwoliło na opracowanie zaawansowanych metod diagnostycznych, które uzupełniają tradycyjną cytologię, dostarczając wartościowych informacji na temat rokowania i umożliwiając zaplanowanie dalszej diagnostyki. Nowoczesne metody oparte na wykrywaniu DNA lub mRNA HPV mają szansę być stałym elementem rutynowych algorytmów diagnostycznych. Obecnie można skorzystać z wielu komercyjnie dostępnych zestawów o zróżnicowanych właściwościach.

Cytologia ginekologiczna jako wstępna diagnostyka zakażenia HPV