Progesteron to hormon o budowie steroidowej, powstający w wyniku biosyntezy złożonej z dwóch etapów: konwersji cholesterolu do pregnenolonu, a następnie konwersji pregnenolonu do progesteronu. Hormon ten jest wytwarzany w organizmie kobiety w komórkach ziarnistych w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego, w komórkach luteinowych i tekaluteinowych ciałka żółtego w fazie lutealnej (50 mg/ 24 h), w korze nadnerczy (<1 mg/24 h) oraz w kosmówce/łożysku (250 mg/24 h)¹. Średnie stężenie progesteronu w surowicy wynosi u nieciężarnej 1-20 ng/ml, w pierwszym trymestrze ciąży 8-48 ng/ml, a w trzecim 99-342 ng/ml².

Po owulacji pęknięty pęcherzyk Graafa, stymulowany przez hormon folikulotropowy (FSH – follicle-stimulating hormone) i hormon luteinizujący (LH – luteinizing hormone), przekształca się w ciałko żółte, co wyznacza początek fazy lutealnej, trwającej od 14 do 28 dnia typowego cyklu i kończącej się albo ciążą, albo luteolizą, tj. zanikiem ciałka żółtego. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, stężenia progesteronu i estrogenu się zmniejszają, a ciałko żółte w 9-11 dniu po owulacji obumiera, tworząc ciałko białawe. Obniżenie stężenia tych hormonów stymuluje wydzielanie FSH, co prowadzi do rozpoczęcia rekrutacji pęcherzyków do następnego cyklu. Jeśli dojdzie do zapłodnienia, ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG – human chorionic gonadotropin) produkowana przez trofoblast powoduje zachowanie ciałka żółtego, co pozwala na utrzymanie odpowiedniego poziomu progesteronu do czasu przejęcia tej funkcji przez łożysko. Mniej więcej do 7 tygodnia utrzymanie ciąży jest całkowicie zależne od produkcji progesteronu przez ciałko żółte. Okres między 7 a 10 tygodniem ciąży uważany jest za przejściowy, później zaś, tj. po ukończeniu 10 tygodnia, hormon ten produkowany jest głównie przez łożysko³.

Działanie progesteronu na tkanki docelowe zależne jest od klasycznych receptorów jądrowych, PR-A i PR-B, oraz nieklasycznych receptorów błonowych należących do 2 rodzin: mPRs (membrane progesterone receptors) i PGRMC (progesterone receptor membrane component), przy czym rola tych drugich wciąż nie została w pełni wyjaśniona⁴.

Wpływ progesteronu na ciążę jest wielokierunkowy:

• w drugiej fazie cyklu stymuluje przemianę endometrium w kierunku większej recepcyjności, co umożliwia implantację zarodka⁵
• powoduje relaksację mięśnia macicy⁶
• moduluje matczyną odpowiedź immunologiczną, przesuwając jej kierunek z Th1 i Th17 na Th2-zależną, co wpływa na produkcję białka immunoregulującego indukowanego przez progesteron (PIBF – progesterone-induced blocking factor) oraz zmniejsza aktywność komórek naturalnej cytotoksyczności (NK – natural killer)^7-9
• wpływa pozytywnie na krążenie maciczno-łożyskowe, zmniejszając opór spiralnych tętnic macicznych¹⁰.