Codziennie zdajesz egzamin z medycyny

Ból podczas stosunku jako problem w praktyce ginekologa

prof. dr hab. n. med. Rafał Stojko

Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Rafał Stojko

Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej,

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

ul. ks. Leopolda Markiefki 87, 40-211 Katowice

e-mail: rstojko@sum.edu.pl

❶ Na wizytę zgłasza się 29-letnia kobieta. W wywiadzie podaje ból podczas stosunku oraz bolesne miesiączkowanie. Dolegliwości pojawiły się około 10 miesięcy temu. Pacjentka miesiączkuje regularnie, mniej więcej co 31 dni. Nigdy nie rodziła i nie ma aktualnie planów macierzyńskich. W badaniu ginekologicznym i ultrasonograficznym (USG) przezpochwowym brak odchyleń od normy.

Jakie postępowanie należy zaproponować pacjentce?

  1. Laparoskopię diagnostyczną w celu potwierdzenia rozpoznania endometriozy
  2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne w momentach silnego bólu
  3. Dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną i doraźnie niesteroidowe leki przeciwzapalne
  4. Selektywne inhibitory cyklooksygenazy (COX) 2 przyjmowane codziennie przez minimum 3 miesiące
  5. Inhibitory aromatazy

Komentarz

Zgodnie ze stanowiskiem ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) dotyczącym diagnostyki i metod leczenia endometriozy możliwe jest rozpoczęcie leczenia farmakologicznego na podstawie obrazu klinicznego, bez konieczności potwierdzenia choroby w badaniu laparoskopowym. Do leków pierwszego rzutu należą: niesteroidowe leki przeciwzapalne, preparaty estrogenowo-progestagenowe oraz preparaty progestagenowe. Inne leki stosowane w przypadku rozpoznanej endometriozy to agoniści gonadoliberyny (GnRH – gonadotropin-releasing hormone) i danazol.

❷ Na wizytę zgłasza się 32-letnia kobieta z planami macierzyńskimi. Od 1,5 roku wraz z mężem bezskutecznie starają się o ciążę. Pacjentka dysponuje kompletem aktualnych badań laboratoryjnych – bez odchyleń od normy. W trakcie badania ginekologicznego zwraca uwagę obecność bolesnych guzków w obrębie więzadeł krzyżowo-macicznych. Po rozszerzeniu wywiadu pacjentka wyznaje, że od kilku lat odczuwa bolesność w trakcie współżycia.

Jakie postępowanie u tej pacjentki byłoby najwłaściwsze?

  1. Laparoskopowe usunięcie ognisk endometriozy
  2. Dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna
  3. Leczenie objawowe za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych
  4. Konsultacja u urofizjoterapeuty
  5. Zakwalifikowanie pacjentki do indukcji owulacji za pomocą tiamazolu

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

❶ Na wizytę zgłasza się 20-letnia kobieta. Podaje upławy występujące od kilku tygodni, ból podbrzusza oraz ból w trakcie współżycia i plamienie pojawiające się po stosunku. Pacjentka stosuje stale dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną. Od 2 miesięcy ma nowego partnera seksualnego. W badaniu ginekologicznym zwraca uwagę śluzowo-ropna wydzielina z szyjki macicy oraz rozlana tkliwość palpacyjna podbrzusza. W USG przezpochwowym brak odchyleń od normy.

Jakie leczenie empiryczne należy zaproponować pacjentce?

❷ Na wizytę zgłasza się 48-letnia kobieta z powodu nieregularnych krwawień miesiączkowych występujących mniej więcej od 6 miesięcy oraz suchości pochwy i bólu podczas stosunku. Skarży się również na uderzenia gorąca i rozdrażnienie. Innych dolegliwości nie podaje. W badaniu przedmiotowym zwraca uwagę atroficzna śluzówka pochwy. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się stężenie estradiolu wynoszące 25 pg/ml oraz hormonu folikulotropowego (FSH – follicle-stimulating hormone) 100 j.m./ml. W wywiadzie pacjentka podaje przebytą zakrzepicę żył głębokich lewej kończyny dolnej.

Jakie leczenie należy zaproponować pacjentce?

❸ Podczas wizyty 38-letnia kobieta zgłasza uporczywy świąd sromu i dolegliwości bólowe podczas stosunku utrzymujące się od 3 miesięcy. Była leczona kremem z natamycyną, lecz terapia nie przyniosła zauważalnej poprawy. W wywiadzie podaje chorobę Hashimoto i astmę oskrzelową. W badaniu zwracają uwagę porcelanowobiałe, lekko stwardniałe zmiany okolicy spoidła tylnego oraz okolicy okołoodbytniczej. W badaniu we wziernikach stwierdza się prawidłową śluzówkę i wydzielinę pochwową. W badaniu dwuręcznym i USG przezpochwowym nie wykazano odchyleń od normy.

Jakie postępowanie należy zaproponować pacjentce?

❹ Do lekarza zgłasza się 28-letnia kobieta z powodu pobolewań podbrzusza i bólu podczas stosunku. W badaniu ginekologicznym zwraca uwagę elastyczny, tkliwy opór o średnicy 6 cm w rzucie prawych przydatków. Macica w przodozgięciu, niebolesna, ruchoma. W USG przezpochwowym stwierdzono zmianę guzowatą o charakterze teratoma i wymiarach 56 × 43 × 21 mm. Wywiad rodzinny nieobciążony nowotworowo. Pacjentka nie leczy się na nic przewlekle i nie przechodziła do tej pory żadnej operacji.

Jakie postępowanie będzie optymalne w opisanym przypadku?

❺ Na wizytę zgłasza się 51-letnia kobieta skierowana przez lekarza rodzinnego z powodu występujących od 20 lat bóli okolicy cewki moczowej i łechtaczki o charakterze palącym, nasilających się przy dotyku. Pacjentka wielokrotnie była leczona antybiotykami z powodu podejrzenia zapalenia układu moczowego. W przeszłości zastosowano u niej również miejscową terapię estrogenami, co nasiliło dolegliwości bólowe. W dostarczonych badaniach moczu bez odchyleń od normy. Pacjentka ostatni raz u ginekologa była 25 lat temu. Nie rodziła, a także nie współżyje z powodu dolegliwości bólowych. W badaniu ginekologicznym stwierdza się silny ból przy dotyku przedsionka pochwy, w okolicy zarówno łechtaczki, jak i spoidła tylnego (Q-tip test). Makroskopowo srom i krocze bez zmian chorobowych. Badanie we wziernikach nie było możliwe ze względu na silne dolegliwości bólowe. W badaniu palpacyjnym pochwa i szyjka macicy bez wyczuwalnych zmian, niebolesne. Macica prawidłowej wielkości, ruchoma. W rzucie przydatków bez oporów patologicznych.

Jakie powinno być dalsze postępowanie u tej pacjentki?

❻ Do lekarza zgłasza się 57-letnia kobieta z powodu dyspareunii oraz wypukłości obserwowanej w przedsionku pochwy. W wywiadzie podaje 3 porody siłami natury. Nigdy nie była leczona z powodów ginekologicznych. Ostatnia miesiączka wystąpiła u niej 2 lata wcześniej. Pacjentka zgłasza również spadek libido i trudności z osiągnięciem orgazmu. W badaniu ginekologicznym stwierdza się defekt centralny kompartmentu przedniego (II stopnia w skali Pelvic Organ Prolapse Quantification [POPQ]). Szyjka prawidłowa, walcowata, bez ektopii. Macica drobna, ruchoma. W USG przezpochwowym prawidłowa budowa macicy. Endometrium linijne. Przydatki bez zmian patologicznych.

W opisanym przypadku należy:

❼ Na rutynową wizytę zgłasza się 30-letnia pacjentka. W wywiadzie ginekologicznym podaje obfite miesiączki, występujące regularnie mniej więcej co 30 dni, oraz poród siłami natury 3 lata wcześniej. Od wizyty połogowej nie była na kontroli ginekologicznej. W trakcie zbierania wywiadu przyznaje, że występują u niej nawracające bóle podbrzusza, nasilające się podczas współżycia. Pacjentka nie łączy występowania dolegliwości z konkretną fazą cyklu miesiączkowego. W badaniu ginekologicznym stwierdza się prawidłowo wygojoną pochwę i krocze, prawidłową szyjkę macicy, niebolesną palpacyjnie oraz powiększoną, ruchomą macicę, lekko tkliwą w rzucie dna. USG przezpochwowe uwidocznia guz w dnie macicy o obrazie odpowiadającym mięśniakowi i wymiarach 56 × 40 × 32 mm, zlokalizowany śródściennie. Szyjka macicy oraz przydatki prawidłowe. Obecnie pacjentka nie planuje ciąży.

Jakie leczenie należy zaproponować pacjentce?

❽ Na wizytę zgłasza się 26-letnia pacjentka. W wywiadzie ginekologicznym podaje regularne, bolesne miesiączki, bolesność w trakcie współżycia i nieskuteczne starania o ciążę od 2 miesięcy. Dotychczas nie stwierdzono u niej żadnych nieprawidłowości ze strony narządu rodnego. W badaniu ginekologicznym poza rozlaną tkliwością podbrzusza bez odchyleń od normy. W USG uwidoczniono macicę w przodozgięciu, prawidłowej wielkości. Miometrium jednorodne. Endometrium trójlinijne, szerokości 9 mm. Prawy jajnik prawidłowy. Lewy jajnik z hipoechogeniczną strukturą o średnicy 2,5 cm, która może odpowiadać torbieli endometrialnej.

Jakie postępowanie będzie najodpowiedniejsze u tej pacjentki, biorąc pod uwagę jej plany macierzyńskie?

Do góry