Niepłodność jest jednym z częstszych problemów zdrowotnych na świecie. Szacuje się, że w skali globalnej dotyka 8-12% par w wieku reprodukcyjnym oraz około 15% par w Europie i co roku częstość występowania niepłodności zwiększa się o 0,37% u kobiet i o 0,29% u mężczyzn¹. Blisko 7% mężczyzn doświadcza trwałych lub przejściowych zaburzeń płodności. Około 50% przyczyn niepłodności pary jest diagnozowanych tylko u mężczyzny lub jednocześnie u obojga partnerów. Ponadto wykazano, że u mężczyzn niepłodność może się wiązać z wyższym ryzykiem wystąpienia chorób metabolicznych, układu krążenia, nowotworowych oraz z większym prawdopodobieństwem wcześniejszego zgonu w porównaniu z mężczyznami posiadającymi dzieci². Istnieje także coraz więcej dowodów na to, że zdrowie ojców podczas poczęcia dziecka może mieć wpływ na stan zdrowia ich potomstwa i jego przyszły potencjał reprodukcyjny poprzez przekazywanie zmian epigenetycznych³. Niepłodność powoduje problemy psychologiczne u pacjentów i ich rodzin, jest także obciążeniem ekonomicznym dla systemu opieki zdrowotnej⁴. Profilaktyka chorób, wczesna diagnoza i odpowiednie postępowanie terapeutyczne mogą złagodzić te problemy lub im zapobiec.

Przyczyny

Przyczyny niepłodności męskiej są bardzo zróżnicowane – mogą być pochodzenia wrodzonego lub nabytego. W zależności od miejsca, którego dotyczą, wyróżnia się⁵:

• przyczyny przedjądrowe – związane głównie z zaburzeniem czynności podwzgórza i/lub przysadki (np. zespół Kallmanna, wielohormonalna niedoczynność przysadki, nowotwory okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, urazy, zapalenia ośrodkowego układu nerwowego). Zaburzenia te są przyczyną hipogonadyzmu hipogonadotropowego (wtórnego) oraz azoospermii
• przyczyny jądrowe – związane z zaburzeniem czynności jąder (np. zespół Klinefeltera, dysgenezja gonad, wnętrostwo, nowotwory, zapalenia jąder). Zaburzenia te są przyczyną hipogonadyzmu hipergonadotropowego (pierwotnego) oraz azoospermii lub oligozoospermii dużego stopnia
• przyczyny pozajądrowe – związane z niemożnością dotarcia plemników do komórki jajowej (np. niedrożność dróg wyprowadzających plemniki, zaburzenia czynności plemników, zaburzenia seksualne powodujące niemożność depozycji plemników w drogach rodnych kobiety) i zapłodnienia jej (np. zaburzenia czynności akrosomu, nieprawidłowości białek strukturalnych w główce plemnika, fragmentacja plemnikowego DNA). Zaburzenia te nie wiążą się z nieprawidłową czynnością hormonalną jąder. Często także podstawowe parametry nasienia bywają prawidłowe. Jednak w niektórych przypadkach stwierdza się azoospermię (przy niedrożności dróg wyprowadzających plemniki), astenozoospermię (np. przy zaburzeniach budowy witki plemników) lub teratozoospermię (np. przy zaburzeniach budowy akrosomu)
• przyczyny mieszane – związane z jednoczesnym zaburzeniem czynności osi podwzgórze–przysadka–jądra, spermatogenezy oraz czynności plemników (np. czynniki związane z nieodpowiednim stylem życia, szkodliwy wpływ czynników środowiskowych, chorób ogólnoustrojowych)
• przyczyny idiopatyczne – nie można ustalić dostępnymi metodami diagnostycznymi powodów nieprawidłowych parametrów nasienia⁶. Przyczyny te stwierdza się także u par, w których zarówno kobieta, jak i mężczyzna są zdrowi, a powód braku ciąży pozostaje niewyjaśniony.