Androgenami nazywamy steroidy wiążące się z receptorem androgenowym, które wpływają na ekspresję genów związanych z ich działaniem. Hormony te podtrzymują zachowania męskie u kastrowanych zwierząt. Androgeny wytwarzane są zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. U mężczyzn ich głównym źródłem są komórki Leydiga w jądrach. Z kolei u kobiet są one wytwarzane w jajnikach, nadnerczach oraz w wyniku tzw. konwersji obwodowej, przede wszystkim w skórze, ale też w wątrobie czy tkance tłuszczowej¹. Wydzielanie androgenów przez komórki tekalne w jajnikach jest kontrolowane przez hormon luteinizujący (LH – luteinizing hormone), natomiast synteza androgenów nadnerczowych jest zależna od hormonu adrenokortykotropowego (ACTH – adrenocorticotropic hormone). Oba te hormony (LH i ACTH) wydzielane są przez przedni płat przysadki mózgowej. Biologiczny efekt wywierany jest przez receptor androgenowy, którego obecność opisano w wielu tkankach i narządach. Receptor androgenowy występuje w dwóch izoformach: AR-A oraz AR-B, który jest formą podstawową. Androgeny ulegają przemianie do nieaktywnych postaci, takich jak siarczan i glukuronian.

Wielkość syntezy przez poszczególne organy zależna jest od fazy cyklu miesiączkowego oraz okresu życia kobiety. Jajniki i nadnercza wytwarzają mniej więcej 50% całkowitej puli testosteronu (po 25%), pozostałe 50% pochodzi z konwersji obwodowej z dehydroepiandrosteronu (DHEA) i androstendionu. Stężenie testosteronu w surowicy jest 10 razy mniejsze u kobiet niż u mężczyzn i zwiększa się o 20-30% w okresie okołoowulacyjnym.

Androstendion u kobiet w wieku rozrodczym wytwarzany jest mniej więcej w 50% w jajnikach i nadnerczach. Jego stężenie wzrasta w połowie cyklu o 10-15% w stosunku do początków fazy folikularnej. Stężenie androstendionu jest wyższe u kobiet niż u mężczyzn.

Siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEAS) jest wydzielany praktycznie w całości w nadnerczach. Nie obserwuje się istotnych różnic w jego stężeniu w przebiegu cyklu miesiączkowego. Największe stężenia osiągane są w trzeciej dekadzie życia, potem stopniowo jego produkcja się zmniejsza. W okresie senium, tj. około 70 roku życia, poziom DHEAS stanowi jedynie 1/5 wartości obserwowanych w wieku jego maksymalnego wydzielania.

Nadnercza wytwarzają również większość, bo aż 50% całkowitej ilości, DHEA. Za pozostałą pulę odpowiadają jajniki, które wydzielają około 20% DHEA, a z kolei pozostałe 30% pochodzi z konwersji obwodowej2,3.