Znaczenie dawek etynyloestradiolu w antykoncepcji i terapii hormonalnej
dr hab. n. med. i n. o zdr. Barbara Grzechocińska
- Skuteczność antykoncepcyjna, działania niepożądane i tolerancja tabletek hormonalnych zawierających etynyloestradiol
- Antykoncepcja i inne wskazania do stosowania etynyloestradiolu (m.in. w leczeniu raka piersi i raka prostaty)
- Zalety i wady zmniejszania zawartości etynyloestradiolu w doustnych środkach antykoncepcyjnych
Rozważania dotyczące działania różnych dawek etynyloestradiolu (EE) są trudne z powodu nielicznych publikacji na ten temat oraz dlatego, że poza rzadkimi wskazaniami w terapii niektórych nowotworów hormonozależnych EE stanowi tylko jeden ze składników tabletek hormonalnych. Odrębności dotyczące skuteczności zarówno antykoncepcyjnej, jak i terapeutycznej, występowania działań niepożądanych oraz tolerancji wynikają w dużej mierze z rodzaju użytego progestagenu. Jednak od czasu wprowadzenia na rynek pierwszej tabletki antykoncepcyjnej wiadomo, że niektóre poważne powikłania zależne są od dawki EE. Obecnie dostępne na rynku niskodawkowe preparaty hormonalne zawierają 15 µg, 20 µg, 30 µg i 35 µg EE.
Etynyloestradiol
17α-etynyloestradiol, powszechnie nazywany etynyloestradiolem, stanowi pochodną naturalnego hormonu – 17β-estradiolu. W trakcie poszukiwań związku o dużej aktywności estrogennej Hans Herloff Inhoffen i Walter Hohlweg dokonali w 1938 roku jego syntezy1.
Etynyloestradiol swoje właściwości – chodzi tu głównie o silną aktywność estrogenową – zawdzięcza przyłączeniu grupy etynylowej w 17 pozycji estradiolu. EE ma długi okres działania i jest przyjmowany doustnie raz dziennie. We krwi wiąże się głównie z albuminami (98,3-98,5%) oraz globuliną wiążącą hormony płciowe (SHBG – sex hormone-binding globulin). Metabolizowany jest w wątrobie, 59,2% EE wydalane jest z żółcią i moczem, a 2-3% z kałem. Ponad 90% EE wydalane jest w postaci niezmienionej.
W 1943 roku Food and Drug Administration (FDA) dopuściła EE do obrotu i już wkrótce zastąpił on mestranol (3-metyloeter etynyloestradiolu) w tabletce antykoncepcyjnej. Warto zaznaczyć, że mestranol nie działa bezpośrednio na receptory estrogenowe. Po podaniu doustnym jego aktywność estrogenowa uwidocznia się dopiero po przemianie do EE w wątrobie.
Ze względu na silną aktywność estrogenową EE podawany jest doustnie i nie sam. Stanowi głównie jeden ze składników większości hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych. Inne zastosowania EE to: terapia estrogenowa okresu menopauzy (w kombinacji z no...
