Temida u ginekologa
Zmiana zakresu zabiegu w trakcie operacji
Jakub Żaczek, radca prawny
dr hab. n. praw. Radosław Tymiński, adwokat
- Zgoda pacjenta na zabieg a zmiana zakresu operacji – warunki uzyskania zgody, kiedy jest ona konieczna, a kiedy nie ma potrzeby jej otrzymania
- Rozszerzenie zakresu zabiegu operacyjnego ponad zgodę pacjenta w praktyce orzeczniczej
- Zmiana zakresu zabiegu z punktu widzenia bezpieczeństwa prawnego lekarza – rekomendacje
Podstawową zasadą systemu ochrony zdrowia w Polsce jest konieczność uzyskania przez lekarza zgody pacjenta na udzielenie mu świadczenia zdrowotnego*. Wymóg ten nie tylko wynika z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 31 ust. 2 oraz art. 47)1, lecz także znajduje odzwierciedlenie w ustawach szczególnych, które odnoszą się wprost do sytuacji pacjenta (art. 16 ustawy o prawach pacjenta)2 oraz osób wykonujących zawody medyczne (art. 31-34 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty)3. Tym samym brak zgody pacjenta – niezależnie od swojej przyczyny – powoduje, że lekarzowi nie wolno przeprowadzić danej procedury medycznej, nawet jeżeli byłaby uzasadniona aktualnym stanem zdrowia chorego. Te bardzo istotne stwierdzenia rzucają światło na problematykę zmiany zakresu zabiegu operacyjnego.
Co lekarzowi daje zgoda pacjenta
W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że zgoda pacjenta to oświadczenie woli aprobujące zaproponowane przez lekarza postępowanie medyczne. Żeby to oświadczenie woli było ważne, musi zostać złożone:
- przez osobę upoważnioną do wyrażania zgody (najczęściej chodzi o pełnoletniość lub bycie przedstawicielem ustawowym niepełnoletniego pacjenta)
- przed wykonaniem określonej procedury medycznej
- po udzieleniu pacjentowi odpowiedniej informacji
- w warunkach umożliwiających jego swobodne wyrażenie (dobrowolność)
- w sposób niebudzący wątpliwości.
Z punktu widzenia prawnego istotne jest to, że sama aprobata pacjenta wykonania zabiegu, uzyskana w sytuacji, w której złożone przez niego oświadczenie woli nie spełnia powyższych cech, nie może być traktowana jako zgoda. Ma to istotne konsekwencje prawne, ponieważ brak świadomej zgody pacjenta nadaje zachowaniu lekarza cechy czynu zabronionego4, a przeprowadzenie zabiegu powodującego szkodę bez zgody pacjenta stanowi działanie zawinione5.
W powyższym kontekście należy zatem stwierdzić, że zgoda pacjenta na wykonanie określonej procedury medycznej umożliwia jej przeprowadzenie nawet wtedy, gdy jest związana ona z określonym ryzykiem dla pacjenta. Brak tej zgody może powodować powstanie odpowiedzialności karnej, cywilnej, zawodowej i związanej z naruszeniem praw pacjenta.
