Definicja i rozpoznanie

Jedną ze składowych badania dobrostanu płodu podczas trwania ciąży, które jest przeprowadzane niemal na każdej wizycie położniczej, jest ocena ilości płynu owodniowego¹. Można wyróżnić 3 stany położnicze odnoszące się do ilości płynu owodniowego: normowodzie, wielowodzie i małowodzie, a jako skrajną postać małowodzia – nawet bezwodzie.

Obecnie do określenia ilości płynu owodniowego wykorzystuje się badanie ultrasonograficzne (USG) jako metodę odznaczającą się dużym bezpieczeństwem, szeroką dostępnością oraz łatwością wykonania². W ultrasonografii ilość płynu owodniowego można określić na podstawie dwóch parametrów: pomiaru maksymalnej kieszonki płynowej (MVP – maximal vertical pocket) lub pomiaru wskaźnika płynu owodniowego (AFI – amniotic fluid index)³. Przy określeniu MVP podawany jest pomiar najgłębszej kieszonki płynowej w wymiarze podłużnym. Za wynik prawidłowy uznaje się wartość w przedziale 2-8 cm. Z kolei AFI jest sumą pomiaru czterech największych kieszonek w czterech kwadrantach. Norma mieści się w przedziale 5-25 cm⁴. Kwadranty wyznaczane są przez linię pośrodkową przednią, która dzieli kwadranty na lewe i prawe, oraz przez linię poprzeczną biegnącą przez pępek, która tworzy kwadranty górne i dolne. Ważne jest także, aby podczas pomiaru oceniane kieszonki były wolne od pętli pępowiny czy części drobnych płodu, a także aby głowica ultrasonograficzna stykała się prostopadle z powłokami brzucha pacjentki⁵.

Powikłanie ciążowe wiążące się ze zmniejszoną ilością płynu owodniowego nazywamy małowodziem. Odpowiada ono MVP mniejszej niż 2 cm lub AFI poniżej 5 cm. Z kolei stan związany ze zwiększoną ilością płynu owodniowego to wielowodzie, w którym wielkość MVP przekracza 8 cm lub AFI wynosi powyżej 25 cm⁶.

Fizjologia płynu owodniowego

W początkowym okresie ciąży, do momentu wytworzenia się nerek u płodu, płyn owodniowy powstaje głównie na drodze osmotycznego przesączu osocza matki przez błony płodowe oraz na powierzchni płodowej kosmówki. W fizjologicznych warunkach w II i III trymestrze ciąży jego ilość zależna jest od produkcji przez układ moczowy płodu i jego płuca oraz od stopnia resorpcji poprzez połykanie i jego transport przezbłonowy⁷. Produkcja płynu owodniowego zwiększa się stopniowo do 32 tygodnia ciąży, kiedy jego ilość jest największa, a następnie sukcesywnie maleje aż do terminu porodu⁵.