Kiedy podejrzewamy i rozpoznajemy hipotrofię płodu?
O najczęstszych problemach i niepewnościach
lek. Dominika Sikora
lek. Ewa Gabryś
prof. dr hab. n. med. Bartosz Czuba
- Kryteria rozpoznania wczesnego i późnego ograniczenia wzrastania płodu (FGR)
- Postępowanie w przypadku stwierdzenia hipotrofii – monitorowanie stanu płodu i droga porodu w zależności od stopnia ciężkości FGR
- Rokowanie dla matki i dziecka oraz profilaktyka w ciążach powikłanych zaburzeniami wzrastania płodu
Definicja
W piśmiennictwie pojęcie „hipotrofia” (inaczej: ograniczenie wzrastania płodu; FGR – fetal growth restriction) i wyrażenie „płód za mały w stosunku do wieku ciążowego” (SGA – small for gestational age) bywają używane zamiennie. Warto jednak zaznaczyć, że choć określenia te opisują płody i noworodki o małej masie ciała, to różnice między nimi są klinicznie bardzo istotne. Hipotrofia dotyczy noworodka urodzonego z cechami ograniczenia wzrastania, z kolei SGA – płodu, który w trakcie życia wewnątrzmacicznego nie osiąga zaprogramowanej urodzeniowej masy ciała. W zależności od momentu rozpoznania wyróżniamy FGR z wczesnym początkiem, tj. przed 32 tygodniem ciąży, oraz FGR z późnym początkiem, czyli po 32 tygodniu ciąży. Z podziałem tym jest związane odmienne rokowanie dla płodu i noworodka wynikające z możliwości adaptacyjnych. W przeciwieństwie do ciąż z FGR z późnym początkiem FGR z wczesnym początkiem charakteryzuje się dużą tolerancją układu krążenia na niewielkie niedotlenienie, jednak wiąże się z wyższą umieralnością okołoporodową1.
Kryteria rozpoznania i klasyfikacja
W celu ujednolicenia nazewnictwa i umożliwienia postawienia prawidłowej diagnozy oraz wdrożenia odpowiedniego postępowania stworzono definicję FGR oraz kryteria delfijskie2. Do rozpoznania FGR o wczesnym początku (<32 tygodnia ciąży) wystarczy stwierdzenie jednego z poniższych parametrów:
- obwód brzucha (AC – abdominal circumference) <3 centyla
- szacowana masa płodu (EFW – estimated fetal weight) <3 centyla
- brak przepływu końcoworozkurczowego w tętnicy pępowinowej (UA AEDV – umbilical artery absent end-diastolic velocity).
Diagnozę FGR o późnym początku (>32 tygodnia ciąży) stawia się w przypadku spełnienia jednego z poniższych kryteriów:
- AC <3 centyla
- EFW <3 centyla.
Można również rozpoznać FGR o późnym początku, gdy uzyskane pomiary EFW lub AC oceniane są poniżej 10 centyla i dodatkowo stwierdza się spowolnienie wzrastania o 2 kwartyle albo wartość wskaźnika mózgowo-łożyskowego (CPR – cerebroplacental ratio) wynosi poniżej 5 centyla lub wartość wskaźnika pulsacji w tętnicy pępkowej (UA PI – umbilical artery pulsatility index) przekracza 95 centyl1,2.
