Wprowadzenie

Terapia resynchronizująca serca (cardiac resynchronization therapy, CRT) jest skutecznym i zalecanym sposobem leczenia niewydolności serca u chorych z istotną dysfunkcją lewej komory serca [1]. Przy niskiej frakcji wyrzutowej lewej komory (left ventricular ejection fraction, LVEF) i opóźnieniu aktywacji bocznej przypodstawnej części ściany wolnej lewej komory, szczególnie wskutek bloku lewej odnogi pęczka Hisa, stymulacja dwukomorowa pozwala osiągnąć poprawę hemodynamiczną zarówno w zaostrzeniach niewydolności serca, jak i obserwacji odległej, wydłużyć życie oraz poprawić jego jakość. Aktualne wskazania do tej metody leczenia niewydolności serca obejmują pacjentów z LVEF <35%, szerokim zespołem QRS oraz objawową niewydolnością serca w klasie II-IV według NYHA (tab. 1).

U dzieci i dorosłych z wrodzonymi wadami serca niewydolność serca jest najczęstszą przyczyną zgonu, ale doświadczenia w zastosowaniu CRT jako metody leczenia w tej grupie są niewielkie. W piśmiennictwie pojawiają się opisy pojedynczych przypadków lub małych grup pacjentów. Problem ten jest jednak coraz bardziej aktualny. Dobre wyniki leczenia chirurgicznego oraz opieki około- i pooperacyjnej sprawiają, że liczba chorych z wrodzonymi wadami serca systematycznie rośnie [2]. Wymagają oni specjalistycznej opieki ambulatoryjnej, okresowo szpitalnej, a świadomość konieczności indywidualnego podejścia do ich leczenia, w tym potencjalnych możliwości, zalet i ograniczeń elektroterapii, jest istotna.

Problemy osób z wrodzonymi wadami serca, które mają znaczenie w podejmowaniu decyzji o implantacji CRT, są wieloczynnikowe. Jest to grupa niejednorodna anatomicznie, czynnościowo i demograficznie, dlatego trudno odnieść wielokierunkowe przyczyny niewydolności serca w tej grupie do typowej dysfunkcji skurczowej lewej komory ze współistniejącym LBBB. Leczenie chirurgiczne wrodzonych wad serca to często próba całkowitego lub częściowego skorygowania wady w wieloetapowym zabiegu kardiochirurgicznym. Zależnie od możliwości przeprowadzenia korekty często efekt zabiegu jest niepełny. W niektórych sytuacjach operacja może spowodować asynchronię skurczu komory przez opóźnienie przewodzenia śródkomorowego, co może mieć znaczenie patogenetyczne w rozwoju niewydolności serca. Konsekwencją zabiegu może być blok przedsionkowo-komorowy, a potrzeba stałej stymulacji serca to kolejny potencjalny czynnik indukujący niewydolność serca [3]. Dyssynchronia elektromechaniczna jest przyczyną zmniejszenia przepływu krwi, zużycia tlenu oraz kurczliwości we wcześnie aktywowanej ścianie przedniej przy zwiększeniu tych parametrów w późno aktywowanej ścianie bocznej. Odrębnym problemem są często występujące w tej grupie anomalie strukturalne i niewydolność komory prawej.