Wprowadzenie

Zwężenie zastawki aortalnej (aortic stenosis) to obecnie najczęstsza wada zastawkowa serca w Europie oraz Ameryce Północnej i główne wskazanie do operacji wymiany zastawek. Stwierdza się ją u około 2-7% osób w populacji ogólnej po 65 roku życia. Etiologia wady jest głównie degeneracyjna, zależy także od wieku. U osób starszych stenoza rozwija się na podłożu zastawki trójpłatkowej, w obrębie której zmiany degeneracyjne (procesy miażdżycowe, kostnienie, wapnienie) prowadzą do zwężenia. Analogiczny proces zachodzi w obrębie zastawki dwupłatkowej, z tą jednak różnicą, że zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się w znacznie młodszym wieku. Dwupłatkowa zastawka aortalna jest główną przyczyną istotnego zwężenia u osób w wieku średnim (powyżej czwartej dekady życia). Rzadkie wady wrodzone są najczęstszą przyczyną schorzenia w najmłodszej grupie wiekowej. Choroba reumatyczna to czynnik etiologiczny mający dziś znaczenie głównie w krajach poza Europą i Stanami Zjednoczonymi [1,2].

Podstawowym badaniem diagnostycznym u chorych ze zwężeniem zastawki aortalnej jest echokardiografia przezklatkowa. Umożliwia ona potwierdzenie wstępnego rozpoznania postawionego na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego. Równocześnie pozwala ocenić morfologię aparatu zastawkowego, zmierzyć stopień zaawansowania wady, ocenić morfologię i funkcję lewej komory, stan pozostałych zastawek serca, aortę piersiową. Dane echokardiograficzne wraz z informacjami uzyskanymi z oceny klinicznej (objawy, takie jak upośledzenie tolerancji wysiłku, dolegliwości stenokardialne, stany przedomdleniowe lub pełne utraty przytomności) umożliwiają stratyfikację ryzyka i ocenę rokowania. Są podstawą kwalifikacji pacjentów do leczenia operacyjnego [3-5].

Zgodnie z wytycznymi do podstawowych parametrów echokardiograficznych, na podstawie których ocenia się stopień zaawansowania wady, należą: maksymalna prędkość przepływu (V_max, m/s), średni gradient (P_mean, mm Hg), pole powierzchni ujścia (aortic valve area, AVA, cm²), indeksowane pole powierzchni zastawki aortalnej (AVAi, cm²/m²), stosunek prędkości w drodze odpływu lewej komory do prędkości przepływu przez zastawkę aortalną (velocity ratio, VR). W zależności od wartości poszczególnych parametrów wyróżnia się trzy stopnie zwężenia zastawki aortalnej: łagodne, umiarkowane i ciężkie (tabela) [3,5].

Obecnie leczenie operacyjne zaleca się przede wszystkim u chorych z objawami klinicznymi, u których rozpoznaje się ciężkie zwężenie zastawki [4]. Okazuje się jednak, że klasyczne kryteria pozwalające rozpoznać takie zwężenie (AVA <1 cm2, Pmean >40...