Wprowadzenie

Wczesna repolaryzacja (early repolarization, ER), opisana po raz pierwszy w EKG w 1951 roku, długo była uznawana za zjawisko nieobciążone następstwami klinicznymi, a nawet za wariant normy. Przełomem w podejściu do tego zjawiska stała się opublikowana przez Haissaguerre’a i wsp. w 2008 roku praca, w której wykazano, że stwierdzenie ER w odprowadzeniach znad ściany dolnej i (lub) bocznej wiąże się u niektórych osób ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia idiopatycznego migotania komór [1]. Od tego czasu występowanie ER w tych odprowadzeniach EKG z towarzyszącymi złośliwymi zaburzeniami rytmu serca znane jest jako zespół wczesnej repolaryzacji (early repolarization syndrome, ERS) [1]. Opublikowana w bieżącym roku metaanaliza dotychczasowych badań z udziałem chorych z ER o takiej lokalizacji elektrokardiograficznej wykazała, że jej obecność ponad 1,5-krotnie zwiększa ryzyko zgonu z przyczyn arytmicznych [2]. Wobec pojawiających się w piśmiennictwie licznych doniesień związanych z ER uzasadnione jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat wczesnej repolaryzacji w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie, u których osób zjawisko to powinno budzić niepokój i jakie wdrożyć postępowanie.

Definicja i kryteria elektrokardiograficzne wczesnej repolaryzacji

Pod pojęciem wczesnej repolaryzacji rozumie się uniesienia punktu J oraz odcinka ST ≥0,1 mV w co najmniej dwóch sąsiadujących odprowadzeniach EKG. Jest to zjawisko stosunkowo częste, występujące u 1-5% populacji ogólnej. Jeśli stwierdza się je w odprowadzeniach V₁-V₃, jest uważane za postać łagodną [3,4]. Na podstawie definicji przyjętej w 2008 roku przez Haissagurre’a i wsp., większość autorów posługuje się takimi kryteriami, jak: uniesienie punktu J ≥1 mm w dwóch sąsiadujących odprowadzeniach znad ściany dolnej lub bocznej i stwierdzenie jednej z następujących zmian dotyczących uniesienia punktu J przedstawionych na rycinie 1:

• powolne przejście końcowej fazy zespołu QRS w odcinek ST (QRS slurring),
• dodatnie wychylenie/zazębienie, nazywane załamkiem J (QRS notching/wave), z towarzyszącym wklęsłym uniesieniem odcinka ST i wysokimi załamkami T w co najmniej dwóch odprowadzeniach [4,5].

Długoterminowe obserwacje osób z tak zdefiniowaną wczesną repolaryzacją wykazały zwiększoną skłonność do nawrotów groźnych zaburzeń rytmu serca, zgonów z przyczyn sercowych, a nawet (ale w mniejszym stopniu) z jakiejkolwiek przyczyny [1,3].

Na rycinie 2 przedstawiono EKG młodego sportowca z łagodną postacią ER, a na rycinie 3 postać o potencjalnym zwiększonym ryzyku arytmogenności.