Wprowadzenie

Nowoczesne metody obrazowania pozwalają na przyżyciową identyfikację morfologii blaszek miażdżycowych. Dzięki nim można uchwycić poszczególne etapy rozwoju blaszki miażdżycowej in vivo w sposób, w jaki było to dotychczas możliwe jedynie w badaniach histopatologicznych post portem [1,2]. Nowe dostępne techniki obrazowania wewnątrznaczyniowego, takie jak optyczna tomografia koherentna (optical coherence tomography, OCT) i spektroskopia światłem bliskiej podczerwieni (near infra-red spectroscopy, NIRS) pozwalają na dokładny opis morfologii i składu chemicznego blaszki miażdżycowej in vivo. Ponadto możliwe staje się przyżyciowe wykrycie tzw. ranliwych blaszek miażdżycowych, czyli tych, które mogą pęknąć i być przyczyną zawału serca [2]. Aby w pełni zaprezentować aktualne możliwości i ograniczenia nowych technik obrazowania wewnątrznaczyniowego niezbędne jest przedstawienie zarówno morfologii blaszki miażdżycowej, jak i ściany naczyniowej.

Budowa ściany tętnicy i blaszki miażdżycowej w aspekcie obrazowania wewnątrznaczyniowego

Spoglądając na budowę ściany tętnicy od strony światła naczynia można wyróżnić w niej następujące warstwy: błonę wewnętrzną (intima), którą tworzy śródbłonek i wewnętrzna blaszka sprężysta, błonę środkową zbudowaną z komórek mięśni gładkich oraz zewnętrzną blaszkę sprężystą pokrytą przydanką. Rozwój blaszki miażdżycowej zaczyna się od gromadzenia złogów cholesterolu pod powierzchnią śródbłonka, który indukuje odpowiedź zapalną w ścianie naczynia i prowadzi do gromadzenia się makrofagów i limfocytów T w błonie wewnętrznej. Makrofagi skupiają zgromadzone w ścianie złogi lipidowe tworząc komórki piankowate, które przeładowane cholesterolem pękają. Komórki zapalne wydzielają wiele czynników chemotaktycznych, które stymulują migrację komórek mięśni gładkich błony środkowej do intimy. Komórki te proliferują i syntetyzują zewnątrzkomórkowy kolagen tworząc włóknisty zrąb rdzenia blaszki miażdżycowej. Powstały rdzeń blaszki miażdżycowej bogaty jest w lipidy i makrofagi oraz pokryty jest czapką włóknistą. Ponadto wskutek nasilonego stresu oksydacyjnego dochodzi do przekształcenia komórek mięśni gładkich rdzenia blaszki miażdżycowej w osteoblasty i tworzenia przez nie złogów wapnia.

Szczególnie groźne są tzw. ranliwe blaszki miażdżycowe, które zwiększają ryzyko wystąpienia ostrej zakrzepicy w naczyniu. Blaszki te charakteryzuje silnie rozwinięty rdzeń lipidowy pokryty cienką czapką włóknistą (<65 µm), w którym znajdują się li...

Wzrostowi blaszki miażdżycowej towarzyszą zmiany geometrii zajętego naczynia. Jego wymiar zewnętrzny może ulec zwiększeniu, co określane jest jako pozytywny remodeling naczynia, lub może on ulec zmniejszeniu, czyli podlegać negatywnemu remodelingo...