Podawanie leków przeciwkrzepliwych przez pierwsze 3 miesiące po przebytej żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) zapobiega nawrotowi zatorowości płucnej (ZP) w ciągu roku u ponad 95% chorych. W niektórych przypadkach ŻChZZ nie można prowadzić takiej terapii lub jest ona nieskuteczna. Wtedy alternatywą terapeutyczną są filtry zakładane do żyły głównej dolnej (ŻGD).

Wprowadzenie

Pomysł wytworzenia przeszkody w ŻGD zatrzymującej skrzepliny wędrujące z żył głębokich kończyn dolnych i/lub miednicy małej do krążenia płucnego zrealizował po raz pierwszy w 1863 r. Armand Trousseau. W 1893 r. Bettini jako pierwszy podwiązał ŻGD z dostępu brzusznego. W miarę rozpowszechniania się metody okazało się, że we wszystkich przypadkach pojawiały się rozległe obrzęki kończyn dolnych, a u prawie 50% chorych doszło do nawrotu ZP z powodu wytwarzania się krążenia obocznego. Kolejne zabiegi polegające na zmniejszeniu średnicy ŻGD wykonywano metodą plikacji (marszczenie ściany naczynia przez założenie szwu okrężnego) lub zakładania zewnętrznych zacisków. Wyraźnie zmniejszyło to częstość nawrotów ZP i pozwalało utrzymać drożność ŻGD u blisko ¾ chorych. Istotnym powikłaniem pozostawało jednak nadal upośledzenie odpływu żylnego z dolnej części ciała. Pod koniec lat 60. XX w. zabiegi tego rodzaju praktycznie zarzucono. Autorem pierwszej konstrukcji będącej nowoczesnym filtrem w 1972 r. był Lazar Greenfield. Współczesne filtry żylne (ryc. 1) zakładane do żyły głównej dolnej charakteryzują się dużą skutecznością w zapobieganiu ZP, rzadko znacząco upośledzają odpływ żylny, a sam zabieg implantacji jest małoinwazyjny.

Rodzaje filtrów żylnych

Początkowo filtry żylne zakładano na stałe (permanent filters, tab. 1). Utrzymywanie filtra do końca życia pacjenta może jednak prowadzić do poważnych powikłań. Na podstawie tych doświadczeń wprowadzono filtry czasowe (temporary filters), które usuwa się z miejsca implantacji po zmniejszeniu ryzyka wystąpienia/nawrotu ZP. Filtr czasowy można bezpiecznie utrzymać w ŻGD tylko przez kilka-kilkanaście dni. Późniejsze usunięcie jest niemożliwe ze względu na przyrastanie jego fragmentów do ściany naczynia i ryzyko uszkodzenia żyły lub wprowadzenia infekcji. Problem stanowi także usuwanie filtra w sytuacji, gdy wypełniają go skrzepliny. Lepszym rozwiązaniem wydają się filtry usuwalne (retrievable filters). Zasadniczo są to filtry stałe, ale wyposażone dodatkowo w zaczepy umożliwiające ich usunięcie nawet po wielu miesiącach od implantacji. Okres utrzymywania filtrów in vivo, po którym można je z powodzeniem usunąć, wynosi do kilku miesięcy (nawet kilkaset dni), choć zwykle nie powinien przekraczać 4 tygodni. W praktyce jednak usuwa się tylko 30-50% filtrów.