O zespole podkradania tętnicy podobojczykowej mówi się w przypadku krytycznego zwężenia lub niedrożności początkowego odcinka jednej z tętnic podobojczykowych lub pnia ramienno-głowowego. Kliniczna manifestacja tego zespołu to wiele objawów niewydolności kręgowo-podstawnej oraz tych związanych z upośledzeniem ukrwienia kończyny górnej. Od ponad 50 lat chorzy byli skutecznie leczeni dzięki chirurgii klasycznej. Od lat 80. XX w. dynamicznie rozwijające się metody wewnątrznaczyniowe umożliwiły leczenie sposobami małoinwazyjnymi.

Wprowadzenie

Postrzeganie patofizjologii miażdżycy zmieniło się w ostatnich latach. Kiedyś uznawana za chorobę dotyczącą wybranych lokalizacji w łożysku naczyniowym, teraz klasyfikowana jest jako zespół chorobowy. Na początku badań nad miażdżycą główny wysiłek badawczy skierowano na tętnice wieńcowe, a w dalszym etapie na pozaczaszkowe tętnice domózgowe. Oba te obszary naczyniowe przebadano najdokładniej pod kątem rozwoju miażdżycy.¹ Wybiórcze zainteresowanie obszarem tętnic wieńcowych i pozaczaszkowych domózgowych wiązało się głównie z gwałtownością objawów oraz ich bezpośrednimi następstwami, często zagrażającymi życiu.² Różnice w objawach wiążą się z naturalnym rozwojem miażdżycy, stopniem zaawansowania zmian i tempem narastania wynikającym z określonej lokalizacji. W aorcie częściej powstają tętniaki niż miażdżycowe zwężenia, natomiast w tętnicach obwodowych te proporcje są odwrotne. Tu najczęściej mamy do czynienia ze zwężeniami i zakrzepicą. W tętnicach szyjnych zmiany miażdżycowe są podobne i powodują objawy niedokrwienne mózgu, wynikające głównie z mikrozatorowości materiałem powstającym na owrzodziałej blaszce miażdżycowej.³

Zwężenia tętnic odchodzących od łuku aorty w skrajnych przypadkach powodują dramatyczne objawy, np. neurologiczne lub niedokrwienne ze strony kończyny górnej. Najczęstszą przyczyną zwężenia tych tętnic jest miażdżyca. Rzadziej powodują je zmiany popromienne, choroba Takayasu, ale również tętniaki i rozwarstwienia. Ostatnie należy rozumieć jako izolowane lub biorące swój początek w aorcie. Dodatkowo opisując zespół podkradania tętnicy podobojczykowej, należy wymienić zator, zakrzep, uraz, zespół górnego otworu klatki piersiowej oraz anomalie rozwojowe naczyń. Problem dotyczy najczęściej lewej tętnicy podobojczykowej (nawet 4-krotnie częściej niż strony przeciwnej),^4,5 2-krotnie częściej mężczyzn. W populacji zmiany te spotyka się u 6% badanych. Konieczność operacji ze względu na nasilenie objawów występuje u 6% z tej grupy.^4-6 U 15% chorych występują zmiany miażdżycowe w pozostałych tętnicach odchodzących od łuku aorty. Ocenia się, że zmiany w tętnicy podobojczykowej współistniejące z masywnymi zmianami w tętnicach wieńcowych sięgają nawet 11%.⁵