Pozaszpitalne zatrzymanie krążenia – trudny problem bez prostych rozwiązań

dr hab. n. med. Przemysław Trzeciak1
mgr, ratownik medyczny Dagmara Barwińska-Trzeciak2
prof. dr hab. n. med. Mariusz Gąsior1

1III Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu

2Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Przemysław Trzeciak

III Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu

ul. M. Skłodowskiej-Curie 9, 41-800 Zabrze; e-mail:przemysław.t@wp.pl

  • Mimo dużej zachorowalności i śmiertelności pozaszpitalne zatrzymanie krążenia jest problemem niedocenianym i wciąż niewystarczająco poznanym
  • W artykule omówiono szczegółowo skalę problemu, jakim jest pozaszpitalne zatrzymanie krążenia, łańcuch przeżycia, zabiegi przywracające spontaniczne krążenie krwi i inne metody przywracania krążenia


Każdego roku w Europie odnotowywanych jest 300 000-700 000 przypadków pozaszpitalnego zatrzymania krążenia (OHCA – out-of-hospital cardiac arrest)1. W zdecydowanej większości przypadków OHCA ma etiologię sercową, związaną głównie z ostrymi zespołami wieńcowymi (OZW). Najczęstszą przyczyną nagłego zatrzymania krążenia (NZK) jest migotanie komór (VF – ventricular fibrillation; 72%), asystolia (około 8%) oraz rozkojarzenie elektryczno-mechaniczne (4%)2. Jak wynika z danych rejestru PL-ACS, do zatrzymania krążenia dochodzi u około 1% chorych z zawałem serca bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI) i niespełna 2% z zawałem serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI)3. Mimo istotnego postępu, jaki dokonał się w ostatnich latach w zakresie dostępności nowych technologii, przeżywalność pacjentów do wypisu ze szpitala po przebytym OHCA jest wciąż niesatysfakcjonująca. Tylko 10-15% chorych przywożonych do szpitali przeżywa4,5, z czego 50-80% w zadawalającym stanie neurologicznym6,7.

Berdowski i wsp. w metaanalizie 67 badań, do których włączono 178 440 przypadków OHCA, obejmujących populację przeszło 100 milionów mieszkańców, wykazali blisko 10-krotną różnicę między poszczególnymi badaniami w częstości występowania OHCA i w skuteczności resuscytacji. Różnice w częstości występowania OHCA wynikały z odmiennych definicji zachorowania oraz metodologii analizy. Miarą skuteczności czynności reanimacyjnych jest powrót spontanicznego krążenia krwi (ROSC – return of spontaneous circulation). Największą skuteczność zespołów ratownictwa medycznego w uzyskaniu ROSC u osób, u których wystąpiło OHCA o przypuszczalnej etiologii sercowej, odnotowano w Ameryce Północnej (54,6%) i Australii (44,0%), mniejszą w Europie (35%) i Azji (28,3%)4.

Protokół Utstein

Odmienności w skuteczności czynności resuscytacyjnych do niedawna wynikały nie tylko z jakości funkcjonowania systemu ratownictwa, ale przede wszystkim z braku jednolitego sposobu definiowania i raportowania wyników prowadzonych działań. Do niedawna definicja ROSC była określana różnie: jako przeżycie 5-minutowe, godzinne, 24-godzinne, do wypisu ze szpitala8. Uniemożliwiało to wiarygodne porównywanie wyników poszczególnych badań oraz systemów opieki medycznej.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Łańcuch przeżycia

Okazuje się, że nowoczesne technologie stosowane podczas pobytu pacjenta w szpitalu mają ograniczony wpływ na poprawę przeżycia. Najważniejszą kwestią warunkującą korzystne [...]

Koronarografia i PCI

Ponieważ jednym z najważniejszych elementów terapii chorych z OHCA jest leczenie przyczynowe, a zawał serca jest jedną z głównych przyczyn NZK28, [...]

Hipotermia terapeutyczna

Coraz częściej w celu zmniejszenia zużycia i zapotrzebowania mózgu na tlen u chorych z OHCA stosowana jest TH39. Korzystnym działaniem hipotermii [...]

Mechaniczne wspomaganie krążenia

Pozaszpitalne zatrzymanie krążenia występuje u dużej części chorych leczonych z powodu WK, dlatego coraz częściej postuluje się, aby pacjentów po NZK [...]

Na ratunek – aplikacje, drony

Zastosowanie nowoczesnych technologii ma ograniczony wpływ na poprawę przeżywalności chorych z OHCA, jeżeli funkcjonowanie pierwszych 3 elementów łańcucha przeżycia będzie nieodpowiednie. [...]

Rola rejestrów OHCA

Istotnym elementem poprawy przeżycia chorych po OHCA jest stała ocena logistyki postępowania i jakości leczenia. Obiektywnym narzędziem takiej oceny są rejestry10,11,26. [...]

Podsumowanie

Mimo dużej zachorowalności i śmiertelności OHCA jest problemem niedocenianym i wciąż niewystarczająco poznanym. Brakuje rejestrów odzwierciedlających rzeczywistą skalę problemu, a elementy [...]

Do góry