Zaburzenia rytmu serca są coraz częstszym schorzeniem rozpoznawanym podczas ciąży i dotyczą ok. 15,7% kobiet ciężarnych. Mogą pojawić się w dowolnym momencie ciąży, ale częściej są obserwowane w II i III trymestrze oraz w okresie połogu¹. Zmiany hemodynamiczne i modyfikacja aktywności neurohormonalnej w trakcie ciąży i połogu są czynnikami proarytmicznymi, które mogą ujawniać nowe lub nasilać wcześniej istniejące zaburzenia. Wzrost częstości rozpoznawania arytmii serca w ciąży ma związek z poprawą opieki perinatalnej, lepszymi wynikami leczenia niepłodności u obciążonych pacjentek oraz starszym wiekiem ciężarnych. W ok. 43% przypadków arytmii u kobiet w ciąży nie stwierdza się organicznej przyczyny uszkodzenia serca^2,3. Mimo że wiele z nich zgłasza uczucie kołatania serca, to w większości przypadków nie wymagają one leczenia.

Najczęstszą arytmią pojawiającą się w ciąży, poza pobudzeniami dodatkowymi, jest częstoskurcz nadkomorowy. Zagrażający życiu częstoskurcz komorowy (VT – ventricular tachycardia) i migotanie komór (VF – ventricular fibrillation) bardzo rzadko występują w ciąży. Podczas samego porodu nie odnotowuje się istotnego wzrostu częstości zaburzeń rytmu serca, z wyjątkiem izolowanych przedwczesnych skurczów przedsionkowych, które pojawiają się nawet u 90% kobiet⁴. Częstość występowania zaburzeń rytmu u ciężarnych zależy od chorób współistniejących.

Zmiany w układzie krążenia

W organizmie kobiety ciężarnej dochodzi do wielu zmian anatomicznych i fizjologicznych, które są wyraźnie widoczne w układzie krążenia. Zwiększa się rzut serca, dochodzi do retencji sodu i wody, co prowadzi do wzrostu objętości krwi krążącej o ok. 40-50%. Zmniejsza się obwodowy opór naczyniowy i ciśnienie tętnicze krwi. Przyspieszeniu ulega akcja serca, zwiększa się objętość wyrzutowa i minutowa serca³. Zmiany te rozpoczynają się już w I trymestrze ciąży, osiągając największe nasilenie w II trymestrze. W kolejnych tygodniach ciąży pozostają na względnie stałym poziomie, aż do porodu.

Istotne znaczenie dla tych procesów mają produkowane przez łożysko hormony, głównie estrogeny i progesteron. Wzrost stężenia estrogenów i gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG – beta-human chorionic gonadotropin) wpływa na zmianę ekspresji białek kanałów jonowych serca. Wzrost aktywności układu współczulnego oraz stężenia katecholamin sprzyja występowaniu arytmii. Zwiększeniu objętości osocza towarzyszy nieproporcjonalnie mniejszy wzrost ilości upostaciowanych elementów krwi, głównie erytrocytów, co odpowiada za częste występowanie niedokrwistości.