Obserwowany nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat postęp w dziedzinie kardiologii pozwolił na istotne obniżenie śmiertelności związanej z chorobami układu krążenia, a w szczególności z chorobą niedokrwienną serca¹. Poza poprawą rokowania niezmiernie ważna jest również kwestia jakości życia pacjentów i kontroli uciążliwych objawów. Dławica piersiowa jest najczęstszym objawem choroby niedokrwiennej serca i zapobieganie jej powinno stanowić jeden z priorytetów leczenia.

Podstawową metodą postępowania w dławicy piersiowej jest rewaskularyzacja zmian w nasierdziowych tętnicach wieńcowych powodujących niedokrwienie mięśnia sercowego i typowe objawy. Mimo coraz bardziej zaawansowanych metod leczenia, zarówno przezskórnych, jak i chirurgicznych, pełna rewaskularyzacja nie zawsze jest możliwa. Co więcej, u części pacjentów utrzymują się dolegliwości dławicowe pomimo zaopatrzenia wszystkich zmian w tętnicach wieńcowych lub nawet ich braku. W przypadku braku skuteczności również leczenia farmakologicznego takie zjawisko nazywamy oporną dławicą piersiową.

Biorąc pod uwagę stale rosnącą liczbę pacjentów cierpiących z powodu choroby niedokrwiennej serca, dławica oporna stanowi coraz istotniejszy problem kliniczny.

Definicja

Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC – European Society of Cardiology) z 2019 r. dotyczące rozpoznawania i leczenia przewlekłych zespołów wieńcowych definiują dławicę oporną jako utrzymujące się powyżej 3 miesięcy objawy dławicowe spowodowane rozpoznanym i odwracalnym niedokrwieniem u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca i istotnym zwężeniem tętnic wieńcowych. Objawów tych nie udaje się opanować poprzez intensyfikację leczenia z wykorzystaniem leków II i III rzutu, pomostowanie aortalno-wieńcowe ani zabiegi przezskórne, także w obrębie przewlekłych okluzji².

Należy jednak krytycznie ocenić, że ta definicja jest niepełna i nie obejmuje dużej grupy pacjentów, u których dolegliwości występują mimo braku zmian w nasierdziowych tętnicach wieńcowych (dławica naczynioskurczowa, dysfunkcja mikrokrążenia) lub bez obiektywnych cech niedokrwienia.

Patofizjologia

Dotychczasowy paradygmat patofizjologii bólu dławicowego zakładający obecność niedokrwienia mięśnia sercowego, najczęściej z powodu obecności zwężenia w naczyniach epikardialnych, jest obecnie podawany w wątpliwość. Bardzo szeroki zakres prezentac...