Ostry zator tętnicy płucnej, tożsamy z pojęciem ostrej zatorowości płucnej (PE – pulmonary embolism), stanowi trzecią co do częstości przyczynę zgonów sercowo-naczyniowych. Szacuje się, że 30-dniowa śmiertelność ze wszystkich przyczyn w całej populacji z PE wynosi 9,1%, a w ciągu 6 miesięcy – 19,6%. U mniej więcej połowy chorych z PE obraz kliniczny ulega pogorszeniu, włącznie z niestabilnością hemodynamiczną spowodowaną tą jednostką chorobową. W Stanach Zjednoczonych liczba chorych hospitalizowanych z powodu PE potroiła się w ciągu ostatnich dwóch dekad¹.

PE dzielimy pod względem ciężkości przebiegu (a co za tym idzie – metod leczenia) na trzy rodzaje: niskiego, pośredniego i wysokiego ryzyka wczesnego zgonu (definiowanego jako zgon w ciągu 30 dni lub zgon wewnątrzszpitalny). Do wspólnej grupy PE niewysokiego ryzyka zalicza się zatorowość niskiego i pośredniego ryzyka².

Jak przedstawiono w tabeli 1, chorzy z niskim ryzykiem zgonu są stabilni hemodynamicznie i nie mają cech przeciążenia prawej komory (RV – right ventricle), do których należą:

• stosunek szerokości prawej do lewej komory (LV – left ventricle) w części podstawnej >0,9 (w odpowiednich projekcjach echo serca oraz tomografii komputerowej)
• wzrost stężenia markerów sercowych: troponiny lub mózgowego peptydu natriuretycznego/jego cząstki NT (BNP – B-type natriuretic peptide/NT-proBNP – N-terminal pro-B-type natriuretic peptide).

Chorzy z wysokim ryzykiem wczesnego zgonu cechują się niestabilnością hemodynamiczną, wyrażoną jako występowanie co najmniej jednego z poniższych:

• skurczowe ciśnienie tętnicze (SBP – systolic blood presure) <90 mmHg lub spadek SBP o >40 mmHg w stosunku do wyjściowego SBP – w obu przypadkach przez co najmniej 15 minut
• konieczność zastosowania mechanicznego wsparcia krążenia lub presorów
• zatrzymanie krążenia
• jakikolwiek epizod niewyczuwalnego pulsu lub przetrwała bradykardia <40/min, która nie ma wytłumaczenia w innej przyczynie niż PE.

Nadal w literaturze (amerykańskiej) stosuje się pojęcie masywnej zatorowości płucnej oraz piorunującej zatorowości płucnej, odpowiadającej obrazem klinicznym PE wysokiego ryzyka wczesnego zgonu. Submasywna zatorowość płucna odpowiada klinicznie PE pośredniego ryzyka wczesnego zgonu. Określenia te są proste w komunikacji i dobrze funkcjonują wśród praktyków również w naszym kraju.