Borelioza (LB – Lyme borreliosis; borelioza z Lyme, krętkowica kleszczowa) jest wieloukładową chorobą odzwierzęcą wywoływaną przez bakterie Gram(–) z rzędu Spirochaetales (krętki), rodziny Spirochaetaceae, rodzaju Borrelia, przenoszoną za pośrednictwem kleszczy z rodzaju Ixodes^1-6. Mimo że wśród krętków Borrelia wyróżnia się wiele gatunków, to od nazwiska naukowca, który wyizolował krętka odpowiedzialnego za LB, najczęściej używana jest nazwa Borrelia burgdorferi (Bb). Ten pierwszy genogatunek krętka nazywany jest Bb sensu stricto, pozostałe zaś Bb sensu lato.

Najwięcej zachorowań na LB występuje w północno-wschodnich stanach USA, a także w Niemczech, Austrii, Słowenii, Szwecji, Polsce, Estonii, Rosji, na Litwie i Łotwie.

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego–Państwowego Zakładu Higieny (NIZP–PZH) liczba zgłaszanych w Polsce zachorowań na LB systematycznie się zwiększa – w 2012 r. zarejestrowano 8794 przypadki (zapadalność 22,8/100 000/rok), a w 2022 r. 17 368 (45/100 000/rok).

Czynnik etiologiczny

Poszczególne gatunki Borrelia różnią się tropizmem narządowym. W Ameryce Północnej LB wywołuje głównie Bb sensu stricto, dla której charakterystyczne są objawy stawowe. Z kolei w Europie i Azji za występowanie LB odpowiada co najmniej pięć gatunków krętków z rodzaju Borrelia, dlatego też obraz kliniczny choroby jest znacznie bardziej zróżnicowany (neuroborelioza najczęściej rozwija się u osób zakażonych Borrelia garinii, natomiast zapalenie stawów wywołuje zarówno Bb sensu stricto, jak i Borrelia garinii oraz Borrelia afzelii, zaliczane do grupy Bb sensu lato). W naszym kraju najczęściej spotyka się dwa ostatnie wymienione gatunki. Najwięcej zgłoszeń pochodzi z Polski północno-wschodniej, z województw podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Większość zachorowań na LB w północno-wschodniej Polsce wywołuje Borrelia garinii^1-6.

Ryzyko zachorowania po ukłuciu przez kleszcza zależy od odsetka zakażonych na danym terenie roztoczy. Należy podkreślić, że rośnie ono wraz z czasem trwania kontaktu (>24-48 godz.) oraz w wyniku drażnienia kleszcza (zwiększenie ilości wydzieliny). Jeżeli kleszcz zostanie usunięty w ciągu pierwszych 24 godzin, zwykle nie dochodzi do zakażenia, natomiast gdy tkwi w skórze >72 godzin, prawdopodobieństwo zakażenia jest bardzo duże^1-7.

Patomechanizm

Krętki z rodzaju Borrelia mogą bytować w cytoplazmie różnych komórek, co powoduje wydłużanie się procesu zapalnego, a także utrudnia leczenie. Głównymi celami odpowiedzi immunologicznej człowieka są lipoproteiny błony zewnętrznej (OspA, B i C) ora...