Dzięki postępowi medycyny w ostatnich latach znacząco wydłużyła się średnia długość życia. Stale jednak istotnym problemem, a zarazem najczęstszą przyczyną zgonów, pozostają schorzenia układu sercowo-naczyniowego, w drugiej zaś kolejności choroby nowotworowe.

W trakcie paliatywnego leczenia onkologicznego lub po wyczerpaniu możliwości systemowego leczenia chorób nowotworowych pacjenci zostają objęci opieką objawową (BSC – best supportive care). Jednym z głównych problemów chorych, z którym muszą się zmierzyć lekarze medycyny paliatywnej, jest ból. W terapii bólu znajduje zastosowanie wiele leków, jednak przy ustalaniu tego typu leczenia należy wziąć pod uwagę choroby współistniejące, wpływ leków przeciwbólowych na układ krążenia oraz możliwe interakcje między lekami kardiologicznymi a przeciwbólowymi.

U większości pacjentów onkologicznych pozostających pod opieką hospicyjną w terapii bólu nowotworowego zastosowanie znajdują opioidowe leki przeciwbólowe. Wpływ przewlekłego stosowania opioidów na układ sercowo-naczyniowy jest wieloczynnikowy, a ryzyko niekorzystnych zdarzeń sercowych istotnie wzrasta przy jednoczesnym stosowaniu innych leków, np. benzodiazepin oraz u pacjentów z organiczną chorobą serca.

Mechanizm działania opioidów

Opioidy działają poprzez receptory opioidowe: μ, κ, δ, które należą do grupy receptorów sprzężonych z białkami G typu Gi i Go. Receptory te są zbudowane z siedmiu transbłonowych domen i pętli: trzy pętle oraz C-końcowy fragment skierowane są do wnętrza komórki, a pozostałe trzy pętle i N-koniec znajdują się na zewnątrz komórki (ryc. 1)¹.

Białko G jest trimerem zbudowanym z podjednostek α, β i γ. Związanie agonisty z receptorem opioidowym prowadzi do zmiany konformacji receptora². Gdy to nastąpi, od podjednostki α białka G oddziela się difosforan guanozyny (GDP), a jego miejsce zajmuje trifosforan guanozyny (GTP). Efektem tej reakcji jest rozpad białka G na dwie aktywne podjednostki: α oraz kompleks βγ, które modulują aktywność specyficznych białek docelowych. Jednym z efektów jest hamowanie aktywności cyklazy adenylowej i zmniejszenie syntezy 3′,5′-cyklicznego adenozynomonofosforanu (cAMP)³. Podjednostki białka G pozostają aktywne tylko przez określony czas. Podjednostka α posiada zdolność hydrolizy GTP do GDP (w efekcie białko G przyjmuje ponownie formę nieaktywnego trimeru).