Tachykardie zatokowe w erze (post-) long-covid

Zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS)

dr n. med. Adam Stańczyk1

prof. dr hab. n. med. Artur Fedorowski2

prof. dr hab. n. med. Sebastian Stec3,4

lek. Aleksandra Wiśniewska1

lek. Marta Kornaszewska4,5

1Zakład Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 
2Klinika Kardiologiczna, Szpital Uniwersytecki Karolinska i Instytut Karolinska, Sztokholm, Szwecja
3Klinika Kardiochirurgii i Transplantologii, Państwowy Instytut Medyczny MSWiA, Warszawa
4Centrum Medyczne CardioMedicum, Kraków
5Specjalistyczna Praktyka Lekarska, Klęczany

Adres do korespondencji:

dr n. med. Adam Stańczyk

Zakład Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Pododdział Chorób Wewnętrznych, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1

im. Norberta Barlickiego w Łodzi

ul. Kopcińskiego 22, 90-153 Łódź

e-mail: adam.stanczyk@umed.lodz.pl

  • Epidemiologia, patofizjologia, obraz kliniczny zespołu posturalnej tachykardii ortostatycznej
  • Zasady diagnostyki, leczenia niefarmakologicznego i farmakoterapii
  • Opis przypadków klinicznych z własnej praktyki

Zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS – postural orthostatic tachycardia syndrome) jest złożonym, wieloczynnikowym zaburzeniem, które charakteryzuje się nietolerancją ortostatyczną i tachykardią zatokową, związaną z przyjęciem pozycji stojącej1. Pacjenci często doświadczają zawrotów głowy, kołatania serca, duszności, zaburzeń koncentracji, mgły mózgowej, bólów głowy, objawów żołądkowo-jelitowych, nawracających dolegliwości bólowych, zasłabnięć i stanów przedomdleniowych, które znacznie obniżają zdolność do podejmowania aktywności społecznej, zawodowej, rodzinnej, pogarszając ogólną jakość życia. Do niedawna objawy POTS traktowano niezależnie, w tym błędnie interpretowano ten zespół w kontekście zaburzeń natury psychicznej (lęk, depresja)2. Leczenie POTS powinno być dobrane indywidualnie z uwzględnieniem osobniczego profilu hemodynamicznego układu krążenia. Skoncentrowanie się wyłącznie na obniżeniu częstości rytmu serca może prowadzić do niepowodzenia terapeutycznego.

Definicja

POTS to:

  • przewlekły zespół objawów związanych z brakiem tolerancji pozycji stojącej
  • objawiający się przyspieszeniem częstości rytmu zatokowego serca ≥120/min lub o co najmniej 30/min, trwającym dłużej niż 30 s, które wystąpiło w trakcie pierwszych 10 min pionizacji (u osób do 19 r.ż. wzrost częstości rytmu zatokowego o co najmniej 40/min)
  • wspomnianemu wzrostowi nie może towarzyszyć hipotensja ortostatyczna (redukcja ciśnienia tętniczego ≥20/10 mmHg)
  • objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 3 miesiące
  • należy wykluczyć inne przyczyny tachykardii
  • zarówno przyspieszenie częstości rytmu zatokowego, jak i objawy nietolerancji ortostatycznej muszą występować łącznie1.

Kryteria rozpoznania POTS podsumowano w tabeli 1.

Należy podkreślić, że obecność innych przyczyn potencjalnie wyjaśniających tachykardię ortostatyczną (tab. 2) – takich jak niedokrwistość, odwodnienie, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny (pheochromocytoma), gorączka, dolegliwości bólowe, infe...

Epidemiologia

Zespół POTS jest jednym z najczęstszych zaburzeń autonomicznego układu nerwowego, z szacowaną częstością występowania 0,1-1%1,4. Zwykle dotyczy nastolatków i młodych dorosłych, z przewagą płci żeńskiej. POTS jest zespołem niejednorodnym, o zróżnic...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Objawy towarzyszące POTS

Pacjenci z POTS mogą mieć różnorodne objawy i rozpoznania współistniejące. W rzeczywistości nie jest jasne, czy prezentują patofizjologiczne składowe podzbiorów POTS. [...]

Patofizjologia objawów POTS

Obecna wiedza na temat występowania dysautonomii wskazuje, że układ zależności między częstością rytmu serca a ciśnieniem tętniczym nie jest tak oczywisty. [...]

COVID-19 a POTS

Analiza wpływu zakażenia wirusem SARS-CoV-2 na objawy dysautonomii wchodzące w skład tzw. zespołu post-COVID-19/long-COVID-19 wskazuje na mnogość potencjalnych mechanizmów inicjujących10,11. Sytuację [...]

Diagnostyka

Ocena pacjenta powinna obejmować pełny wywiad, badanie fizykalne, ortostatyczną ocenę zmian częstości rytmu serca i ciśnienia tętniczego oraz analizę 12-odprowadzeniowego spoczynkowego [...]

Leczenie niefarmakologiczne

Podstawą postępowania niefarmakologicznego jest eliminacja wszystkich potencjalnych czynników, które mogą nasilać częstoskurcz ortostatyczny, w tym możliwych do odstawienia leków (obserwacje własne [...]

Farmakoterapia

Nieprawidłowości fizjologii układu sercowo-naczyniowego u pacjentów z POTS obejmują różnorodne kombinacje przyspieszonej częstości rytmu serca, niskiego lub zmiennego ciśnienia tętniczego, nieprawidłowej [...]

Podsumowanie

POTS jest częstym zaburzeniem o złożonej etiologii i symptomatologii. Podstawą skutecznej terapii jest usunięcie wszystkich potencjalnych przyczyn przyspieszonej częstości rytmu serca [...]

Do góry