Wprowadzenie

Zachorowalność na niewydolność serca (NS) rośnie w krajach uprzemysłowionych. Ocenia się, że NS występuje u ok. 2% dorosłych, sięgając 11% wśród osób powyżej 80 r.ż. [1]. Współczesne leczenie spowalnia, lecz niestety rzadko odwraca proces chorobowy. Rośnie więc liczba chorych z objawową niewydolnością serca, w tym z zaawansowaną jej postacią. Mimo znacznych postępów w leczeniu, rokowanie jest nadal niekorzystne. Ocenia się, że w Stanach Zjednoczonych 5-10% chorych z niewydolnością serca ma zaawansowaną jej postać w okresie dekompensacji, związaną z wysokim ryzykiem zgonu i bardzo złą jakością życia [2]. Właśnie w tej grupie chorych przeszczep jest szansą na poprawę jakości życia i rokowania. Współczesne leczenie immunosupresyjne daje 90% chorym po przeszczepieniu szansę przeżycia roku, a 50% przeżywa 11 lat [3]. Przeszczepienie serca nie jest jednak dostępne dla wszystkich chorych z ciężką niewydolnością serca. Związane jest to m.in. z ograniczoną liczbą dawców narządów. Również w Polsce, mimo że zwiększyła się liczba ośrodków, w których wykonywane są zabiegi przeszczepiania serca (aktualnie 5: w Warszawie, Zabrzu, Krakowie, Gdańsku i Poznaniu), nie zwiększa się liczba zabiegów. Główną przyczyną, podobnie jak w innych krajach, jest niedobór dawców narządów. Rośnie tymczasem liczba chorych, którzy zgłaszani są do ośrodków transplantacyjnych w celu kwalifikacji do przeszczepienia serca (heart transplantation, HTX). Stan hemodynamiczny i wydolność narządowa biorcy serca istotnie wpływają na wczesne i odległe wyniki HTX [4].

Kwalifikacja do przeszczepienia serca

W doświadczonych ośrodkach na świecie coraz częściej przeszczepia się serca chorym, których do niedawna dyskwalifikowano ze względu na choroby współistniejące. Ośrodki o mniejszym doświadczeniu kwalifikują chorych ostrożniej, zwłaszcza w odniesieniu do przeciwwskazań względnych. Co jakiś czas publikowane są kryteria kwalifikacji chorych do HTX, które są modyfikowane w zależności od doświadczenia ośrodka i postępów w leczeniu i diagnozowaniu chorych. Ocena chorych kwalifikowanych do HTX wymaga znacznie większego wysiłku i bardziej systematycznej opieki ambulatoryjno-szpitalnej niż standardowe postępowanie w chorobach układu krążenia. Wskazania do HTX według amerykańskich towarzystw kardiologicznych przedstawiono w tabeli 1 [5].

W nowszym opracowaniu Mancini i Lietz [2] jako wskazania do HTX wymieniają przedstawione w tabeli 1 wskazania bezwzględne uzupełnione o utrzymujące się mimo maksymalnej terapii objawy w klasie IV wg NYHA (frakcja wyrzutowa <20%, szczytowe VO2 <12 ...