Definicja

Ciśnienie tętnicze krwi mierzone na tętnicy ramiennej przedstawiamy zwykle podając jego składową skurczową (systolic blood pressure, SBP) i rozkurczową (diastolic blood pressure, DBP). Od ponad 100 lat, od kiedy opracowano pierwsze sfigmomanometry rtęciowe te dwie skrajne wartości stanowią podstawowy element oceny klinicznej zarówno osób z prawidłowym, jak i nieprawidłowym ciśnieniem tętniczym, determinując dalsze postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne. Trzeba jednak przypomnieć, że zmierzone wartości SBP i DBP tylko pośrednio odzwierciedlają ciśnienie panujące w układzie tętniczym z jego składową stałą, czyli średnim ciśnieniem tętniczym (mean arterial pressure, MAP) i składową pulsacyjną, czyli tzw. ciśnieniem tętna (pulse pressure, PP). Zgodnie z definicją ciśnienie tętna (inaczej amplituda tętna) jest różnicą skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi (PP=SBP – DBP [mm Hg]).

Obwodowe ciśnienie tętna – znaczenie patofizjologiczne

Wartość MAP, którą można obliczyć ze wzoru DBP + 1/3(SBP – DBP), zależy od funkcji serca jako pompy (rzutu serca, cardiac output) oraz oporu naczyń obwodowych (głównie arterioli i włośniczek) i jest właściwie jednakowa w całym układzie tętniczym. Zwiększony opór obwodowy mikrokrążenia jest odpowiedzialny za wzrost SBP i DBP oraz MAP. Zjawisko takie obserwuje się przede wszystkim u osób w młodszych grupach wiekowych (do 5 dekady życia), u których zmiany w MAP są głównie wywołane zmianami DBP.

Z kolei PP jest zasadniczo determinowane przez objętość krwi wyrzucanej przez serce (stroke volume) oraz właściwości buforowe układu tętniczego. Właściwości buforowe tętnic, które przyjmują krew podczas każdego skurczu serca zależą natomiast od sztywności tętnic (zwłaszcza dużych tętnic elastycznych, jak aorta czy tętnice szyjne) i ich pojemności. Z wiekiem te elastyczne tętnice stopniowo sztywnieją, a inne tętnice z przewagą warstwy mięśniowej, zlokalizowane obwodowo od aorty zaczynają się poszerzać, przejmując rolę buforów naczyniowych [1].

Prawidłowo ciśnienie skurczowe i ciśnienie tętna są wyższe w tętnicach obwodowych niż centralnych (aorcie). Różnicę tę warunkuje elastyczność dużych tętnic i czas do powrotu odbitych fal tętna z obwodu do proksymalnego odcinka aorty; zazwyczaj wyn...

Zwiększone ciśnienie tętna nie zawsze jednak odzwierciedla stan patologiczny. Na przykład u części zdrowych młodych osób, częściej mężczyzn lub w czasie wysiłku fizycznego, można obserwować wzrost PP, a jego wartość ulega normalizacji po kilkuminu...