Pojęcie niewydolności serca w medycynie traktowane jest najczęściej jako synonim niewydolności lewokomorowej. Znaczenie prawej części serca i jej dysfunkcji w rozwoju objawów niewydolności serca często było pomijane lub słabo zbadane. Ze względu na odmienności anatomiczne i funkcjonalne prawej części serca, kształt prawej komory, ścisły związek funkcji z podatnością łożyska płucnego oraz różnice w sposobach postępowania w niewydolności prawego serca zdobywanie wiedzy na ten temat staje się niezbędne dla kardiologów oraz lekarzy innych specjalności. Zakres pojęcia „niewydolność prawego serca” używanego w tym artykule (zaproponowanego przez Mehrę i wsp. w 2014¹) jest szerszy niż określenia „niewydolność prawokomorowa”.

Wprowadzenie

Niewydolność prawego serca (right heart failure) jest zespołem klinicznym spowodowanym zaburzeniem struktury lub funkcji systemu krążenia prawego serca. Prowadzi do nieadekwatnego (zwiększonego lub zmniejszonego) dostarczania krwi do krążenia płucnego lub podwyższonego ciśnienia żylnego w spoczynku lub wysiłku. System krążenia prawego serca obejmuje żyły krążenia systemowego, prawy przedsionek, zatokę wieńcową, prawą komorę serca, pień z zastawką tętnicy płucnej, tętnice płucne z ich odgałęzieniami oraz kapilary płucne.

Budowa i funkcja prawej komory

Wykształcenie się oddzielonego, w pełni niezależnego układu prawego i lewego serca w toku ewolucji nastąpiło stosunkowo późno. Obecnie jest spotykane u ptaków i ssaków. System krążenia prawego serca w warunkach prawidłowych jest dostosowany do niższych oporów i ciśnień niż system krążenia lewego serca. W 2001 r. Waldo wykazał, że miocyty, które tworzą prawą komorę, wywodzą się z innego obszaru niż tworzące lewą komorę tzw. wtórnego pola sercowego zarodka.²

Ściana prawej komory jest cieńsza, inny jest też układ włókien mięśniowych komórek mięśniowych. W warstwie subepikardialnej prawej komory włókna przebiegają okrężnie i równolegle do rowka przedsionkowo-komorowego. W obszarze koniuszka prawej komory włókna schodzą spiralnie do warstwy podwsierdziowej, w której przebiegają podłużnie w kierunku podstawy serca. W obszarze wolnej ściany prawej komory włókna mają przebieg podłużny i okrężny. Mechanizm skurczu to skracanie się w osi długiej, w mniejszym stopniu ruch skręcający. Anatomicznie prawa komora składa się z trzech części: napływowej, koniuszkowej i odpływowej. Skurcz komory prawej przebiega w określonej sekwencji od części napływowej poprzez koniuszek do części odpływowej z różnicą czasu ok. 35-50 ms. Skurcz prawej komory jest zjawiskiem złożonym: wolna ściana kurczy się do środka, skurcz włókien podłużnych powoduje przesunięcie pierścienia zastawki trójdzielnej w kierunku koniuszka oraz występuje efekt pociągania wolnej ściany w miejscach połączenia z przegrodą międzykomorową podczas skurczu lewej komory.³