Temat numeru

Kogo wysłać na badania genetyczne w kierunku chorób serca?

mgr inż. Grażyna Truszkowska1
prof. dr hab. n. med. Zofia Bilińska2
dr n. med. Małgorzata Szperl1
dr hab. n. med. Katarzyna Biernacka, prof. nadzw.3
prof. dr hab. n. med. Rafał Płoski4

1Samodzielna Pracownia Biologii Molekularnej, Instytut Kardiologii, Warszawa

2Ośrodek Badań Przesiewowych Dziedzicznych Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego, Instytut Kardiologii, Warszawa

3Klinika Wad Wrodzonych Serca, Instytut Kardiologii, Warszawa

4Zakład Genetyki Medycznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Adres korespondencyjny: prof. dr hab. n. med. Zofia Bilińska, Ośrodek Badań Przesiewowych Dziedzicznych Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego, ul. Alpejska 42, 04-628 Warszawa; e-mail: zbilinska@ikard.p

Do jednogenowych chorób układu sercowo-naczyniowego, które mogą mieć podłoże genetyczne, należą: kardiomiopatie, dziedziczne arytmie (kanałopatie) oraz występujące w postaci izolowanej lub zespołowej tętniaki i rozwarstwienia aorty piersiowej (TAAD – thoracic aortic aneurysm and dissection). Badania genetyczne w chorobach układu sercowo-naczyniowego wykorzystuje się do rozpoznawania choroby, prognozowania jej przebiegu, leczenia oraz przewidywania ryzyka u krewnych pacjenta.

Wprowadzenie

Na możliwy sposób dziedziczenia choroby wskazują często wywiad rodzinny oraz drzewo genealogiczne jej członków. Większość chorób układu sercowo-naczyniowego wykazuje dziedziczenie autosomalne dominujące (choroba występuje w każdym pokoleniu i jest przekazywana potomstwu w linii męskiej i żeńskiej). Przy dziedziczeniu dominującym ryzyko przekazania mutacji potomstwu wynosi 50%, a osoba chora jest heterozygotą (mutacja występuje na jednym allelu). W dziedziczeniu recesywnym do wystąpienia choroby konieczna jest obecność tej samej mutacji na obu allelach (mutacji homozygotycznej) lub dwóch różnych mutacji w tym samym genie (mutacji heterozygotycznych złożonych). W dziedziczeniu tym choroba pojawia się u dziecka zdrowych rodziców. Zdrowi rodzice są nosicielami (heterozygotami) mutacji powodującej chorobę, a ryzyko choroby u kolejnego dziecka tej pary wynosi 25%. Przy dziedziczeniu związanym z chromosomem X chorują hemizygotyczni mężczyźni, a mutacja przekazywana jest przez matkę synowi. Chory mężczyzna nie przekazuje mutacji synom, ale każda z jego córek będzie jej heterozygotyczną nosicielką. W niektórych chorobach sprzężonych z chromosomem X (np. chorobie Andersona-Fabry’ego) chorują także heterozygotyczne kobiety. U nich z racji losowej inaktywacji jednego z chromosomów X choroba ma zwykle lżejszy przebieg, a jej pierwsze objawy pojawiają się średnio dekadę później niż u mężczyzn. W przypadku dziedziczenia mitochondrialnego choroba jest przekazywana przez matkę dzieciom obu płci. Przy mutacji de novo choroba o dziedziczeniu dominującym może wystąpić u potomstwa zdrowych rodziców. Rzadko występuje mozaikowatość – do mutacji dochodzi tylko w niektórych komórkach organizmu. Taką sytuację możemy podejrzewać u pary z dwójką synów chorych na chorobę sprzężoną z chromosomem X ze zidentyfikowaną mutacją u chorych dzieci oraz negatywnym wynikiem nosicielstwa mutacji u matki. Standardowo badania genetyczne są prowadzone na DNA wyizolowanym z leukocytów krwi obwodowej. Przy podejrzeniu mozaikowatości oprócz standardowego badania krwi konieczne są badania na innych tkankach, które można pobrać nieinwazyjnie.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Penetracja i ekspresja dziedzicznych chorób układu sercowo-naczyniowego

Rozpoznanie dziedzicznej choroby nie jest proste z powodu braku/niepełnej historii choroby u członków rodziny pacjenta, trudności w postawieniu rozpoznania oraz niepełnej [...]

Metody wykrywania mutacji

Większość mutacji powodujących choroby układu sercowo-naczyniowego to mutacje wpływające na zmianę pojedynczego nukleotydu lub niewielkie insercje/delecje. Niewielkie zmiany w DNA są [...]

Organizacja poradnictwa genetycznego

Poradnictwo genetyczne rozpoczyna się od etapu diagnostycznego. Zbierane są informacje o chorobie w rodzinie: wyniki badań diagnostycznych, autopsji, wyniki wcześniejszych badań [...]

Interpretacja wyników badań

Głównym problemem badań w chorobach genetycznych jest interpretacja wyników. Z każdym rokiem przybywa badań wskazujących na powiązanie mutacji w nowych genach [...]

Dostępność badań genetycznych

Obecnie w ramach NFZ przeprowadzana jest analiza genu DMD metodą MLPA dla pacjentów z klinicznym rozpoznaniem dystrofii mięśniowej Duchenne’a/Beckera. Badania genetyczne [...]

Dziedziczne choroby układu sercowo-naczyniowego

Do chorób układu sercowo-naczyniowego o podłożu genetycznym należą:

Zalecenia do badań genetycznych u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego

Poniższe zalecenia oparte są na:

Podsumowanie

Badania genetyczne w chorobach układu sercowo-naczyniowego mogą być użyteczne w praktyce klinicznej w celach diagnostycznych (szczególnie w przypadku chorób o nietypowym [...]
Do góry