Proces miażdżycowy we wczesnym etapie często przebiega bezobjawowo, nierzadko pierwszym objawem jest ostry zespół wieńcowy lub udar niedokrwienny mózgu. Istotne znaczenie ma więc oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego w celu jak najwcześniejszego włączenia profilaktyki i ewentualnie farmakoterapii. W artykule przedstawiono przegląd skal i parametrów oceniających ryzyko sercowo-naczyniowe oraz ich zastosowanie w codziennej praktyce klinicznej.

Wprowadzenie

Miażdżyca jest procesem złożonym, wieloczynnikowym i postępującym wraz z wiekiem. Dobrze znany jest związek pomiędzy czynnikami ryzyka, takimi jak wiek, płeć, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, cukrzyca, palenie tytoniu, obciążający wywiad rodzinny, a wystąpieniem miażdżycy. Proces miażdżycy we wczesnym etapie nie daje żadnych symptomów klinicznych, nierzadko pierwszym objawem jest ostry zespół wieńcowy czy udar niedokrwienny. Bardzo istotne jest zatem oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego, co umożliwiłoby odpowiednio wczesne zastosowanie profilaktyki i ewentualne włączenie leczenia farmakologicznego. Celem pracy jest przegląd skal i parametrów oceniających ryzyko sercowo-naczyniowe oraz ich zastosowania w codziennej praktyce klinicznej.

Skale ryzyka sercowo-naczyniowego

W wieloośrodkowym badaniu INTERHEART wykazano wpływ czynników, takich jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, cukrzyca, otyłość brzuszna, palenie tytoniu i czynniki psychospołeczne, na rozwój schorzeń układu krążenia (CVD – cardiovascular disease). Czynniki te są odpowiedzialne za około 90% ryzyka wystąpienia pierwszego zawału mięśnia sercowego u mężczyzn i około 94% u kobiet.¹ Zaobserwowano, że współwystępowanie wielu czynników ryzyka, a nie tylko izolowana obecność jednego z nich, wiąże się ze zwiększoną zachorowalnością i umieralnością z powodu CVD. Większość osób z chorobą wieńcową obciążonych jest więcej niż jednym czynnikiem ryzyka. Mianem całkowitego ryzyka określa się prawdopodobieństwo wystąpienia u danej osoby zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w określonym czasie. Pojęcie to ma charakter teoretyczny, gdyż w praktyce ocena wszystkich czynników jest niemożliwa (znanych jest kilkaset czynników ryzyka, pomiar wielu z nich jest skomplikowany, drogi i czasochłonny, ponadto prawdopodobnie nie poznano jeszcze wszystkich czynników ryzyka wpływających na rokowanie). Dlatego w praktyce posługujemy się pojęciem ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego, które oznacza ryzyko oszacowane na podstawie wybranych (głównych) czynników. Dokładna ocena ryzyka sercowo-naczyniowego pozwala na wybór najbardziej efektywnego sposobu interwencji behawioralnej czy farmakologicznej. Dlatego celowe jest stosowanie algorytmów, które umożliwiają oszacowanie tego ryzyka na podstawie występowania czynników ryzyka. European Society of Cardiology (ESC) zaleca u osób dorosłych, u których nie występują objawy, bez cech CVD, szacowanie ryzyka całkowitego na podstawie wielu czynników ryzyka (I C).²